________________
१०२२
भगवतीसूत्रे अपि भवन्ति, 'सधजीवाणं एवं पुच्छा' सर्वजीवानां नैरयिकादीनामपि एवम्जीवसामान्यवदेव पृच्छा गौतमस्य प्रश्नो विज्ञेयः । भगवानाह- गोयमा ! नेरइया अपच्चक वागी जाव-चउरिदिया' हे गौतम ! नैरयिकाः अप्रत्याख्यानिनोविरतिरहिता भवन्ति, यावत्-चतुरिन्द्रिया अपि अप्रत्याख्यानिनः अविरता भवन्ति, यावत्-करणात्-भवनपतय एकेन्द्रियाः पृथिव्यादयः पञ्च स्थावराः, द्वीन्द्रियाः त्रीन्द्रियाः संग्राह्याः, किन्तु ' सेसा दो पडिसेहेयव्या' नैरयिकादिचतुरिन्द्रियपर्यअब गौतम इसी बात को जानने के लिये नारक आदि जीवों के विषयमें प्रभु से ऐसा कहते हैं कि हे भदन्त ! " सव्वजीवाणं एवं पुच्छा" मेरी इच्छा इसी प्रकार से सब जीवों के प्रत्याख्यान आदि को जानने के लिये हो रही है सो आप मुझे समझाईये-क्यों कि अभी तक तो आपने हमें सामान्यरूप से जीव के विषय में प्रत्याख्यान आदि को समझाया है । गौतमके इस प्रश्न का समाधान करने के निमित्त प्रभु उनसे कहते हैं कि-'गोयमा' हे गौतम ! (नेरइया अपच्चक्खाणी जाव चरिंदिया) नारक जीव अप्रत्याख्यानी होते हैं-क्यों कि उनके किसी भी प्रकार की विरति का उदय नहीं हो सकता है। इसी प्रकार से चौइन्द्रिय जीव भी अप्रत्याख्यानी होते है। यहां पर यावत् शब्द से"भवनपति, एकेन्द्रिय जीव-अर्थात् पृथिव्यादिक पांच स्थावर, द्वीन्द्रिय, तेइन्द्रिय" इन सबका ग्रहण हुआ है। अतः जब ये सब जीव अप्रत्या
હવે ગૌતમ સ્વામી નારકાદિ જેના વિષયમાં પણ આ પ્રકારના જ प्रश्न पूछे छ-( सधजीवाणं एवं पुच्छा) 3 महन्त ! समस्त वोना પ્રત્યાખ્યાન આદિના વિષયમાં પણ મારે એજ પ્રકારને પ્રશ્ન છે. આપે સામાન્ય રૂપે જીવન પ્રત્યાખ્યાન આદિ વિષે તે સમજાવ્યું, પણ હવે નારક આદિ પ્રત્યેક પર્યાયને જેના પ્રત્યાખ્યાન આદિ વિષે જાણવાની મારી ઇચ્છા છે.
महावीर प्रभु गौतम. स्वाभान 20 प्रभारी ४१५ मा छ- (गोयमा !) है गौतम ! ( नेरइया अपच्चरखाणी जाव च उरिदिया ) ना२४ ७३ अप्रत्याખ્યાની હોય છે, કારણ કે તેમાં કઈ પણ પ્રકારની વિરતિને ઉદય સંભવી શકતું નથી. એ જ પ્રમાણે ચતુરિન્દ્રિય પર્યન્તના જીવે પણ અપ્રત્યાખ્યાની डाय छे. मी " जाव ( 4-)" ५४थी “ मनपति, केन्द्रिय ॥ પ્રવીકાય આદિ પાંચ સ્થાવર ) દ્વીન્દ્રિય અને તેઈન્દ્રિય” આટલા જીવને ગ્રહણ કરવા. આ રીતે એ બધાં જ અપ્રત્યાખ્યાન (અવિરત ) હેવાથી. તેમને પ્રત્યાખ્યાની પણ કહ્યા નથી અને પ્રત્યાખ્યાના--પ્રત્યાખ્યાની પણ કહ્યા
श्री. भगवती सूत्र:४
