________________
८१२
भगवती सूत्रे
मनोयोगे सप्तविंशतिर्भङ्गाः कथितास्तथा वचोयोगेपि सप्तविंशतिर्भङ्गा ज्ञातव्याः । एवमेव काययोगेपि सप्तविंशतिर्भङ्गा ज्ञातव्या इति । योगद्वारे इह काययोगिन इत्यत्र यद्यपि केवलकार्मणशरीरयोगेऽशीतिर्भङ्गाः संभवन्ति तेषामल्पत्वात्, तथापि केवलकार्मणका योगस्याविवक्षणात् सामान्यतः काययोगस्य विवक्षणात्, सप्तविंशतिर्भङ्गाः कथिताः । अथोपयोगद्वारं निरूपयितुमाह - 'इमीसे णं' इत्यादि । 'इमी से णं जाव' एतस्यां खलु यावत्, रत्नप्रभा पृथिव्यां नरकावासस्थिता नारकाः 'किं सागारोवउत्ता अणागारोवउत्ता' कि साकारोपयुक्ता अनाकारोपयुक्ताः, आकारो नाम विशेषांशग्रहणशक्तिरूपः तेन सहितः, साकारः ज्ञानमित्यर्थः तथा की विवक्षा से पहिले की तरह ही २७ भङ्ग होते हैं । ( एवं वइजोए, एवं कायजीए) इसी तरह से वचनयोग में और काययोग में भी जानना चाहिये । अर्थात् जैसे मनोयोग में २७ भङ्ग कहे हैं उसी प्रकार से यहां भी जान लेना चाहिये । इस योग द्वार में यद्यपि केवल कार्मण शरीर योग में - कार्मणकाय के योग में अस्सी भङ्ग संभवते हैं क्योंकि
अल्प होते हैं तो भी उनकी यहां विवक्षा नहीं की गई है । सामान्यकाययोगकी विवक्षा की गई है। इसलिये "एवं कायजोए वि" ऐसा सूत्रकारने कहकर वहां २७ भङ्ग ही कहे हैं ।
उपयोगद्वार
अब उपयोग द्वार को निरूपण करने के लिये सूत्रकार प्रश्नसूत्र कहते हैं (हमीसे णं जाव नेरइया किं सागारोवउत्ता अणागारोउत्ता वा ?) हे भदन्त ! इस रत्नप्रभा पृथिवी के नरकावासों में रहने वाले नारक जीव क्या साकार उपयोग वाले होते हैं अथवा निराकार उपयोग वाले होते हैं ? विशेष अंश को ग्रहण करने की शक्तिका नाम
कायजाए ) ०४ प्रमाणे वयनयोग ने अययोगमा पशु समन्वु. भेटले } જેવી રીતે મનયેાગમાં ૨૭ ભાંગા કહ્યા છે, એવી રીતે વચનયાગ અને કાયયેાગમાં પણ ૨૭–૨૭ ભાંગા સમજવા. આ ચાઢારમાં જો કે માત્રકામણુ કાયયેાગમાં ૮૦ ભાંગા સ‘ભવી શકે છે. ક!રણ કે તેઓ અલ્પ હાય છે—તે પણ અહી તેમનું વષઁન કર્યું નથી, અહીં સામાન્ય કાયયેાગનું જ વર્ણન કર્યું છે, તેથી " एवं कायजोए वि " मे उहीने सूत्रअरे अहीं २७ लांगा ४ ह्या छे.
હવે સૂત્રકાર ઉપયેાગદ્વારનું નિરૂપણ કરવાના આશયથી પ્રશ્ન સૂત્ર કહે छे- ( इमी से णं जाव नेरइया कि सागरेश्वउत्ता वा अणागागेवउत्ता वा ? ) डे अले! !
આ રત્નપ્રભા પૃથ્વીના નરકાવાસોમાં રહેનારા નારક જીવે શું સાકાર ઉપચૈાગવાળા હાય છે કે નિરાકાર ઉપયાગવાળા હેાય છે ? વિશેષ અંશને ગ્રહણ કરવાની
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧
