________________
भावबोधिनी टोका. प्रथम समवायः कृतमस्माभिरतस्तजिज्ञासुभिस्तत्र द्रष्टव्यम् । जीवाजीवादिपदार्थसमुदायस्य संख्यानमस्मिन्नङ्गे प्रतिपाद्यतया वर्तते, अतएवास्य समवायाङ्गमिति संज्ञाऽन्वर्था भवति ।
तत्र-किल श्रमणस्य भगवतो महावीरस्य श्री वर्धमानस्वामिनः पञ्चमो गणधरः श्री सुधर्मास्वामी श्री जम्बूनामानं स्वान्तेवासिनं समवायाङ्गस्यार्थ विवक्षुः स्वधर्माचार्यस्य तस्य भगवतो महावीरस्य महिमानं प्रदर्शयन् केवलालोकसाक्षास्कृतलोकालोकस्वरूपस्य वीतरागस्य वचनमनुसृत्य प्रवृत्तस्य स्वकीयवचनस्य प्रामाण्यं श्रद्धेयत्वं चापि समुद्भावयन्निदमाचं सूत्रमाहमूलम्--सुयं मे आउसं तेणं भगवया एवमक्खायं ॥ सू. १॥
टीका-'आउसं' आयुष्मन् ! हे चिरजीविन ! जम्बूः!, आयुष्मन्निति पदं शिष्यस्य जम्बूस्वामिनः कोमलवचनामन्त्रणं विन यित्ववोधनार्थम् । किं च तस्याशेषश्रुतज्ञानीमें मैंने किया है। अतः जिज्ञासु इस विषय को उसमें से जान सकते हैं । तात्पर्य कहने का यह है कि जीव अजीव आदि पदार्थ समूह की गणना इस अंग में प्रतिपाद्यरूप से करने में आई है, इसलिये इसकी समवाय यह संज्ञा सार्थक है।
श्रमण भगवान् महावीर श्री वर्धमान स्वामी के, पंचम गणधर श्री सुधर्मास्वामी, अपने शिष्य जंबूस्वामी के प्रति, समवायांग के अर्थ को कहने की इच्छा से, निज धर्माचार्य उन भगवान् महावीर की महिमा को दिखलाते हुए, अपने वचन में कि जो, केवलज्ञान रूप आलोक (प्रकाश) से लोक और अलोक के स्वरूप को साक्षात् करने वाले एसे वीतराग प्रभु के वचन के अनुसार ही प्रवृत्त हुए अपने वचन में प्रमाणता और श्रद्धयता प्रकट करने के अभिप्राय से इस प्रथम सूत्र को कहते हैं-'सुयं मे इत्यादि । સ જીવની ટીકામાં મેં કરેલ છે તે જિજ્ઞાસુ તે વિષયને ત્યાંથી જાણી શકે છે તાત્પર્ય એ જ છે કે આ અંગમાં જીવ, અજીવ આદિ પદાર્થ સમૂહની ગણના પ્રતિપાદરૂપે કરવામાં આવી છે તેથી તેની સમવાય” એ સંજ્ઞા સાર્થક છે.
શ્રમણ ભગવાન મહાવીર શ્રી. વર્ધમાન સ્વામીના પાચમાં ગણધર શ્રી, સુધ. મસ્વામી, પિતાના શિષ્ય જંબુસ્વામીને, સમવ યાંગનો અર્થ સમજાવવાની ઈચ્છાથી, પિતાના ધર્માચાર્ય એવા તે મહાવીર પ્રભુનો માહેમા બતાવતા, કેવળજ્ઞાનરૂપ પ્રકાશથી લોક અને અલકનું સ્વરૂપ પ્રત્યક્ષ જોઈ શકનારા વીતરાગ પ્રભુના વચનાનુસાર જ પ્રવૃત્ત થયેલ પિતાનાં વચનોમાં પ્રમાણતા અને શ્રધ્ધયતા દર્શાવવાના હેતુથી આ प्रथम सूत्र ४हे ने-"सुयं में" त्या !
શ્રી સમવાયાંગ સૂત્ર
