________________
स्थानाङ्गसूत्रे यमवरुणवैश्रवणानां यमप्रभवरुणप्रभवैश्रवणप्रभनामान उत्पातपर्वताः क्रमेण उक्तप्रमाण एव बोध्याः। एतेऽप्यरुणोदे स्थिता विज्ञेयाः ॥ १ ॥ तथा-बले:औदीच्यस्य असुरकुमारराजस्य वैरोचनेन्द्रस्य वैरोचनराजस्य उत्पातपर्वतो रुचकेन्द्रो नाम । स च मूले विष्कम्भेण द्वाविंशत्यधिकैकसहस्रयोजनपरिमितोऽरुणवरसमुद्रो वर्तते । तदुक्तम्-- " अरुणस्स उत्तरेणं, बायालीसं भवे सहस्साई।
ओगाहिऊण उदहि, सिलनिचयो रायहाणीओ ॥१॥ छाया--अरुणस्य उत्तरे द्विचत्वारिंशत् भवेत् सहस्राणि ।
अवगाह्य शिलानिचयो राजधान्यः ।। १ ।। इति अयं भावः-अरुणवरसमुद्रस्य उत्तरस्यां दिशि द्विवत्वारिंशत्सहस्राणि योजनानि अरुणवरोदधिम् अवगाह्य रुचकेन्द्रो नाम शिलानिचयः पर्वतोऽस्ति । तत्र इसी तरहसे चमरके जो बाकीके यम वरुण एवं वैश्रवण लोकपाल है. उनके यमप्रम, वरुण, एवं वैश्रवणप्रभ, इस नामके अपने २ उत्पात पर्वत है, इनके मूल भागका विष्कम्भ प्रमाण, ऊंचाई आदिका प्रमाण सोम महाराजके उत्पात पर्वत के प्रमाण जैसा ही है, ये सब उत्पात पर्वत भी अरुणोदसमुद्र में ही स्थित हैं ।१।
बलि यह उत्तरार्धका अधिपति है. और असुरका इन्द्र है इसके उत्पातपर्वतका नाम रुचकेन्द्र है, यह रुचकेन्द्र उत्पातपर्वत मूलमें विष्कम्भकी अपेक्षा १०२२ योजनका है, और अरुणवरसमुद्र में है। तदुक्तम्-" अरुणस्स उत्तरेणं" इत्यादि। __इसका तात्पर्य यह है-अरुणवरसमुद्रकी उत्तर दिशामें ४२ हजार योजन आगे जाकर रुचकेन्द्र नामका शिलानिचय पर्वत है । છે. યમ મહારાજના ઉત્પાત પર્વતનું નામ યમપ્રભ છે, વરુણ મહારાજના ઉત્પાત પર્વતનું નામ વરુણપ્રભ છે, અને વૈશ્રવણ લોકપાલના ઉત્પાત પર્વતનું નામ વૈશ્રવણપ્રભ છે. આ ત્રણે લોકપાલેના ઉત્પાત પર્વતની ઊંચાઈ ઉધ, મૂળભાગને વિષ્કભ વગેરેનું પ્રમાણુ સામ મહારાજના ઉત્પાત પર્વતના પ્રમાણ જેટલું જ સમજવું. આ ત્રણે ઉત્પાતપર્વતે અરૂણોદય સમુદ્રમાં જ આવેલા છે.
બલિ ઉત્તરાર્ધન અધિપતિ છે. તે અસુકુમારોને ઇન્દ્ર છે. તેના ઉત્પાત પર્વતનું નામ કેન્દ્ર છે. આ કેન્દ્ર ઉત્પાત પર્વતના મૂળભાગનો વિષ્કભ ૧૦૧૨ પેજનને છે, અને તે પર્વત અરુણુવરસમુદ્રમાં આવેલ છે. કહ્યું ५५ छ ?--'अरुणस्स उतरेणं" त्याह -
આ કથનને ભાવાર્થ નીચે પ્રમાણે છે–અરુણુવર સમુદ્રના ઉત્તર દિશામાં ૪૨ હજાર જન આગળ જતાં કેન્દ્ર નામને શિલાનિચય (પર્વતો આવે
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૫
