________________
__स्थानाङ्गसूत्रे इयाणं' इत्यारभ्य 'सेसं तहेव' इत्यन्तेन सन्दर्भेणेति ॥१॥ पुनरपि कायिक्यादिभेदेन पञ्च क्रियाः प्राह-तथाहि-कायिकी-कायेभवा कायेन निता वा, हस्तादिव्यापाररूपेत्यर्थः ॥१॥ आधिकरणिकी अधिकरणं-खगादिकं तत्र भवा तेन या नित्ता । इयं द्विविधा भवति-निर्वर्तनाधिकरणक्रियासंयोजनाधिकरणक्रिया च । तत्र या खगादीनां तन्मुष्टयादीनां च निधनलक्षणा क्रिया सा प्रथमा । या तु निर्वृत्तानामेव तेषां संयोजनलक्षणा सा द्वितीयेति । २ । पाद्वेपिकी-प्रद्वेषोमात्सर्यम्-अन्य शुभद्वेष इत्यर्थः, तेन निता या क्रिया सा-मारयाम्येनम् ' पाये जाते हैं, ऐसे वे सासादन सम्यग्दृष्टि बहुतही कम होते हैं अतः उनकी यहां अविवक्षा है, विवक्षा नहीं की गई है, इसीका पुष्टि सूत्रकारने "मिच्छादिहियाणं नेरइयाणं " यहां से लेकर “सेसं तहेव" यहां तकके संदर्भसे प्रकटकी गई है ११ पुनश्च-कापिकी आदिके भेदसे क्रियाएँ पांच होती हैं-इनमें जो क्रिया शरीरमें या शरीर के द्वारा होती है, वह कायिकी क्रिया है, यह क्रिया हस्तादिके व्यापाररूप होती है ? आधिकरणिकी-खङ्गादिरूप अधिकरणमें या खड्गादिरूप अधिकरणके द्वारा जो क्रिया होती है वह आधिकरणकी क्रिया है, यह क्रिया दो प्रकारकी होती है-एक निर्वर्तनाधिकरण क्रिया और दूसरी संयोजनाधिकरण क्रिया इनमें जो खङ्गादिकोंका या उनकी मूंठ आदिका बनाना है, वह निर्वर्तनाधिकरण क्रिया है, तथा जो खङ्गादिकोंका और उनकी मूठ
आदिका परस्पर में संयोजन है, यह संयोजनाधिकरण क्रिया है । प्रदेष नाम मात्सर्यका है, अन्यके शुभके प्रति वेषरूप परिणतिका होना इसका તેઓમાં સાસાદન સમ્યગ્દષ્ટિ જ ઘણાં જ ઓછાં હોય છે. તેથી સૂત્રકારે
मी तेभनी ३५ यो नथी. सूत्ररे “मिच्छादिट्टियाणं नेरइयाणं " थी साने "सेसं तहेव" मा सूत्रा6 सुधीना यन २१ मे यातना पुष्टि ४२री छ.
ક્રિયાના કાલિકી આદિ પાંચ ભેદ પણ કહ્યા છે. જે ક્રિયા શરીરમાં અથવા શરીર દ્વારા થાય છે તે ક્રિયાને કાયિકી કિયા કહે છે. તે કિયા હસ્તાદિની પ્રવૃત્તિ રૂપ હોય છે. (૨) આધિકરણિકી ક્રિયા–તેના બે પ્રકાર કહે છે-નિર્વતનાધિકરણ ક્રિયા અને સંજનાધિકરણ કિયા. તલવાર, તેની મૂઠ આદિ બનાવવાની ક્રિયાને નિર્વતનાધિકરણ ક્રિયા કહે છે. તલવાર આદિકેનું અને તેમની મૂઠ આદિનું પરસ્પરમાં જે સંયોજન કરવા રૂ૫ કિયા છે તેને સજનાધિકરણ ક્રિયા કહે છે. (૩) પ્રષિકી ક્રિયા-અન્યના લાભને જોઈને તેના પ્રત્યે દ્વેષ રૂપ પરિણતિ ઉત્પન્ન થાય છે, તેનું નામ પ્રઢેષ છે.
श्री. स्थानांग सूत्र :०४
