________________
२०
स्थानाङ्गसूत्रे
तस्माद् या प्रव्रज्या सा १। आख्यातप्रव्रज्या आख्यातेन - धर्मदेशनेन, आख्यातस्य या - गुरुणा कथितस्य वा या मत्रज्या सा २ संगारपव्रज्या - संगारः -सङ्केतः, देशि शब्दोऽयम्, तस्मात् तेन वा सङ्केतकरणेन या मत्रज्या दीयते गृह्यते वा सा तार्यादिवत् । अथवा - 'यदि त्वं प्रव्रजसि तदाऽहमपि प्रवजिष्यामी ' - त्येवं या प्रव्रज्या सा संगारप्रव्रज्येति ३ || सू० ३४ ॥
पूर्वोक्तप्रव्रज्यावन्तो निर्ग्रन्था भवन्तीति निर्ग्रन्थस्य रूपं सूत्रद्वयेनाह - मूलम् - तओ नियंठा णोसण्णोवउत्ता पण्णत्ता, तं जहापुलाए नियंठे सिणाए । तओ नियंठा सण्णणो सण्णोवउत्ता पण्णत्ता, तं जहा बउसे पडिसेवणाकुसीले कसायकुसीले ॥सू०३५॥ छाया - त्रयो निर्ग्रन्था नोससज्ञोपयुक्ताः प्रज्ञप्ताः तद्यथा-पुलाकः, निर्ग्रन्थः जाती है वह अवपात मव्रज्या है । धर्म की देशना देकर जो प्रव्रज्या दी जाती है वह अथवा गुरु के कहने से जिसे दीक्षा दी जाती है वह आख्यात प्रव्रज्या है । संगार नाम संकेत का है, संकेत करके जो मेतार्य आदिकी तरह दीक्षा दी जाती है या ग्रहण की जाती है यह, अथवा यदि तुम दीक्षा धारण करोगे तो मैं भी दीक्षा धारण कर लूंगा इस प्रकार के संकेत से जो दीक्षा धारण की जाती है वह संगार प्रव्रज्या है || सू० ३४ ॥
पूर्वोक्त प्रव्रज्यावाले निर्ग्रन्थ होते हैं-अतः अब सूत्रकार निर्ग्रन्थका स्वरूप सूत्रद्वय से कहते हैं-' तओ नियंठा' इत्यादि ।
सूत्रार्थ जो निर्ग्रन्थ आहारादि की अभिलाषारूप संज्ञामें उपयुक्त नहीं होते हैं ऐसे वे निर्ग्रन्थ पुलाक निर्ग्रन्थ और स्नातक के भेद से तीन
લેવાય છે તેને અવપાત પ્રવ્રજ્યા કહે છે. ધર્મની દેશના દઇને જે દીક્ષા અપાય છે તેને અથવા ગુરુના કહેવાથી જેને દીક્ષા આપવામાં આવે છે, તે દીક્ષાને
66
આખ્યાત પ્રત્રજ્યા ” કહે છે. અંગાર એટલે સ'કેત. સકેત કરીને મેતાય આદિની જેમ જે દીક્ષા આપવામાં આવે છે અથવા ગ્રહણ કરવામાં આવે છે તે દીક્ષાને ‘સંગાર પ્રવ્રજ્યા ' કહે છે. અથવા “ જો તમે દીક્ષા લેા તા હું પણ દીક્ષા લઉં, ” આ પ્રકારના સંકેતપૂર્ણાંક જે પ્રત્રજ્યા ગ્રહણુ કરાય છે, તે अव. क्याने "संगार असल्या " हे छे. ॥ सू. ३४ ॥
પૂર્વોક્ત પ્રત્રજ્યાવાળા નિગ્ર થા હાય છે, તેથી હવે સૂત્રકાર નીચેનાં એ सूत्रो द्वारा निर्भ धनुं स्थन उरे छे " तओ नियंठा " इत्याहिસૂત્રા-જે નિગ્ર થા આહારાદિની અભિલાષા રૂપ સંજ્ઞામાં ઉપયુક્ત હાતા નથી, એવાં તે નિથાના પુલાક નિશ્ અને સ્નાતક આદિના ભેદથી ત્રણ પ્રકાર
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૨
