________________
समयार्थबोधिनी टीका प्र. श्रु. अ. १४ ग्रन्थस्वरूपनिरूपणम् छाया-सोऽर्थों वक्तव्यो यो भण्यतेऽक्षरैः स्तोकैः ।
___ यः पुनः स्तोको बहुभिरक्षरै स भवति निस्सारः ॥१॥ तथा च 'यदल्पाक्षरं महार्थकं तदेव प्रशस्यते' इति । भापा द्वयमाश्रित्योपदिशतः साधोः सकाशात् कश्चित् सूक्ष्मबुद्धितया झटिति सम्यगर्थ जानाति, तत्रैव तमर्थ मन्दमति नावगच्छति, अन्यथा प्रतिपद्यते । तत्र मन्दमतीन् पतिबोध्य कोमला लापैः साधुबोधयितुं चेष्टेत, नत्यनादृत्य तन्मनो व्यथयेन् । न वा प्रश्नकत्तुभाषां विनिन्द्य, अल्पार्थं वाक्यं महता परिकरेण दीर्घयेदिति भावः ॥२३॥ मूलम्-समालवेज्जा पडिपुन भासी निसामिया समिया अट्रदंसी।
अणाइ सुद्धं वैयणंभिंउंजे अभिसंधए पार्वविवेगं भिक्खूा२४॥
अतएव वही कथन प्रशंसनीय होता है । जिसमें अक्षर थोडे हों किन्तु अर्थ बहुत हो। ___ तात्पर्य यह है कि उपदेश देने वाले साधु के अभिप्राय को कोई सूक्ष्म बुद्धि शीघ्र समझ लेता है और मन्द बुद्धि जल्दी नहीं समझ पाता है या उलटा समझलेता है। ऐसी स्थिति में साधु मन्दमति श्रोताओं को कोमल शब्दों से समझाने का प्रयत्न करे । उनका अनादर करके मन को व्यथा 'दुःख न पहुंचावे, न प्रश्नकर्ता की भाषा की निन्दा करे । अल्प अर्थ वाले विषय को लम्बा न करे या लम्बे लम्बे वाक्य न बोले ॥२३॥
તે નિસ્ટાર બની જાય છે. તેથી એજ કથન પ્રશંસનીય–વખાણવા લાયક હેય છે, કે જેમાં થોડા અક્ષરે હોય પરંતુ અર્થ ઘણે હય, અર્થાત અર્થગાંભીર્ય વચને કહેવા જોઈએ.
કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે–સત્ય અને વ્યવહાર ભાષાનું અવલમ્બન કરીને ઉપદેશ દેનારા સાધુના અભિપ્રાયને કઈ સૂમ બુદ્ધિવાળો પુરૂષ જલદીથી સમજી શકે છે. અને મંદ બુદ્ધિ જલદી સમજી શકતા નથી, અથવા તે ઉલ્ટી રીતે સમજી લે છે. આવી સ્થિતિમાં સાધુ મદ્ બુદ્ધિવાળા શ્રોતા આને કમળ શબ્દોથી સમઝાવવાનો પ્રયત્ન કરે. તેને અનાદર કરીને તેના મનમાં દુઃખ પહોંચાડે નહીં. તથા પ્રશ્ન કરનારાની ભાષાની નિંદા પણ ન કરે. અલ્પ અથવાળા વિષયને લાંબુ ન બનાવે. અથવા લાંબા લાંબા વાક્યો ન બેલે, ૨૩
श्रीसूत्रतांग सूत्र : 3
