________________
समयार्थबोधिनो टीका प्र. श्रु. अ. ९ धर्मस्वरूपनिरूपणम् स्पतिकायिकान् संक्षेपतो दर्शयति-तण' इत्यादि । 'तण' तृणानि-कुशदर्भादीनि 'हक्ख' वृक्षा:-आम्राशोकादिकाः 'सबीयगा' सबीजका:-बीजेन सह विद्यमानाः, बीजानि शालिगोधूमचणकादीनि-एते पृथिव्यादिका वनस्पत्यन्ता जीवा एकेन्द्रिया एते पश्चैव । अतः परं पाठं त्रसकार्य चल गस्वभावकजीररूपं दर्शयनि'अंडया' आडना:-अण्डाज्जाताः केकिलसरीसृपमत्स्यकच्छपादयः। तथा'पोय' पोता एव जाताः पोतजा गनादयः । 'जराऊ' जरायुजाः-जम्बालवेष्टिता जायन्ते गो नुध्यानरादयः। तया-रस से यउन्भिया' रससंस्थेदोद्भिजाः, रसान विकृत मधुरादिर से चु जायमानाः, संस्वेदात्-धर्मनलाज्जायमाना यूका मत्कुणादयः, उद्भिज्जाः-पृथिवीमुद्भिध जाताः शलभादयः, एते षटकायजीवाः समाख्याताः ॥८॥ मूलम्-एएहिं छहि कायहिं तं विजं परिजाणिया।
मणसा कायवक्केणं णारंभी ण परिग्गही ॥९॥ छाया--एभिः पइमिः कायै स्तद्विद्वान् परिज्ञाय।।
मनसा कायवाक्येन नारम्मी न परिग्रही ।९।। पति कायिकों को संक्षेप से दिखलाते हैं-कुशदर्भ आदि तृण, आम अशोक आदि वृक्ष, शालि, गेहूं, चना आदि बीज हैं। यह पृथिवीकायिक से लेकर वनस्पति कायिक तक पांचों प्रकार के जीव एकेन्द्रिय हैं। इनके पश्चात् चलन स्वभाव वाले सकाय की गणना की गई है। वह इस प्रकार है-अंडज-अंडे से उत्पन्न होने वाले, संस्वेदज पसीने से उत्पन्न होनेवाले जू खटमल आदि, उद्भिज्ज-पृथ्वीको भेद कर उत्पन्न होनेवाले शलभ (पतंग) आदि। यह षटूकाय के जीव कहे गये है ॥८॥ सतावे छे-पुश- विगेरे ४] HiRI. विगेरे वृक्षा, Acी, घड़, ચણું વિગેરે બી કહેવાય છે. આ પૃથ્વીકાયિકથી લઈને વનસ્પતિકાય સુધી પાંચ પ્રકારના છ એકેન્દ્રિય કહેવાય છે. તે પછી ચલન સ્વભાવ વાળા ત્રસકાયની ગણત્રી કરવામાં આવી છે, તે આ પ્રમાણે છે.–અંડજ–ઈંડામાંથી થવાવાળા કયલ, સરીસૃપ (સાપ) મય-માછલાં કાચમા વિગેરે પિતજહાથી વિગેરે જરાયુજ માણસ, વાનર વિગેરે જેઓ ઓરથી લપેટાયેલા ઉત્પન્ન થાય છે. રસજ-વિકૃત થયેલા રસમાંથી ઉત્પન્ન થવાવાળા, સંદજપરસેવામાંથી ઉત્પન્ન થવાવાળા જૂ, માકડ, વિગેરે ઉભિજ-પૃથ્વીને ભેદીને ઉત્પન્ન થનારા શલભ-(પતંગ) વિગેરે આ ત્રસકાય છે. કહેવાય છે. પ૮
श्री सूत्रतांग सूत्र : 3
