________________
४४२
सूत्रकृताङ्गसूत्रे अन्वयार्थः-(तत्थ) तत्र नरके (चिरद्वितीय) चिरस्थितिक-पल्योपमसागरोपमकालनिवासिनं (बालं) बालमज्ञानिनम् (एयाई) एते-उपर्युक्ताः (फासाई) स्पर्शाः दुःखानि (निरंतर) निरन्तरं-सततं (फुसंति) स्पृशन्ति-दुःखयन्ति (हम्ममाणस्स उ) हन्यमानस्य नैरयिकस्य तु (ताणं ण होइ) त्राणं शरणं रक्षको न भवति, (एगो) एक एव कर्मवशगो नापरमातापित्रादिकः (सयं) स्वयं (दुक्खें) दुःखं (पञ्चणु होइ) प्रत्यनुभवतीति ॥२२॥
टीका-संपति-उद्देशकार्थमुपसंहरन् पुनस्तदेव नरकस्वरूपं दर्शयितुमाह'एयाई इत्यादि । 'तत्य' तत्र-तादृशनरके 'चिरद्वितीयं चिरस्थितिकम् , नैरन्तः येण 'बालं' बालम्-हिंसादिक्रूरकर्भकारकं नैरयिकम् 'एयाई एते पूर्वोपदर्शितनिरन्तरम्' सदा 'फुसंति-स्पृशन्ति' पीडित करते रहते हैं 'हम्ममाणस्स उ-हन्यमानस्य तु' पूर्वोक्त दुःखों से मारे जाते हुए नारकी जीव का 'ताणं ण होइ-त्राणं न भवति' रक्षण करने वाला कोई नहीं होता है 'एगो-एकः' वह अकेला ही 'सयं-स्वयम्' आप ही 'दुक्ख-दुक्खम्' दुःखों को 'पच्चणुहोइ-प्रत्यनुभवति' भोगता रहता है ॥२२॥
अन्वयार्थ-नरक में दीर्घकालीन स्थितिवाले अज्ञानी जीवों को उल्लिखित दुःख निरन्तर भुगतने पड़ते हैं । आहत किये जाने वाले नारक जीवों का वहां कोई रक्षक नहीं होता। वे एकाकी स्वयं ही दुःखो का अनुभव करते हैं ॥२२॥
टीकार्थ--नरक में चिरकालीन अर्थात् पल्योपम और सागरापम की आयुवाले तथा हिंसादि क्रूर कर्म करनेवाले नारक को यह पूर्ववर्णित 'फुसंति-पृशन्ति' पारित ४२ छे 'हम्ममाणस उ-हन्यमानस्य पूति माथी भारपामा मातi ना२६ पर्नु 'ताणं ण होइ-त्राणं न भवति' २३ ४२वाणु
धातु नथी 'एगो-एकः' मेले ४ 'सयं-स्वयम्' पोते 'दुक्ख-दुखम्' हमान 'पच्चणुहोइ-प्रत्यनुभवति' सागपत। २९ छे. ॥१२॥
સૂત્રાર્થ –નરકમાં દીર્ઘકાલીન સ્થિતિવાળા અજ્ઞાની જીવેને આગળ વર્ણવ્યા પ્રમાણે દુઃખે નિરન્તર સહન કરવા પડે છે. પરમાધામિર્ક દ્વારા જેમનું તાડન, છેદન, ભેદન આદિ કરવામાં આવે છે, એવાં નારકોને શરણ આપનાર ત્યાં કઈ પણું હોતું નથી. તેમને નિરાધાર દશામાં મુકાઈ જવાને કારણે જાતે જ તે દુઃખ વેઠવું પડે છે. તેમના તે દુઃખમાં કઈપણ વ્યક્તિ ભાગ પડાવતી નથી. તેમણે કરેલાં પાપકર્મોનું ફળ ત્યાં તેમને જ ભેગવવું પડે છે. ૨૨
ટીકાર્થ-પૂર્વભવમાં હિંસાદિ #ર કર્મોનું સેવન કરનારા પાપી જીને નરકમાં નારક રૂપે ઉત્પન્ન થવું પડે છે. નારકોનું આયુષ્ય ઘણું જ લાંબુ
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્ર : ૨
