________________
समयार्थ बोधिनी टीका प्र. श्रु. अ. १ उ. २ नियत्यादिवादिनां मोक्षप्राप्तेरभावः २७५
तदेवम् युक्त्या नियत्यनियत्योः कर्तृत्वे व्यवस्थापिते सति एकान्ततो मियतेरेव कर्तृत्वं मन्यमानाः तदन्यस्य च कत्तृत्वं निराकुर्वन्तो नियतिवादिनो ऽबुद्धिकाः सदसद्विवेकविकला एवेति भावः ॥४॥ _ एकान्ततो नियत्यैव सर्व क्रियते इति नियतिवादिनां मतं युक्त्यादि तकजालै निराकृत्य तेषां दुःखनाशो न भवतीति प्रतिपादयति सूत्रकारः-- 'एवमेगे" इत्यादि ।
एवमेगे उ पासत्था ते भुज्जो विप्पगब्भिया । ८ ९ १० १२११ ।। एवं उवट्ठिया संता, ण ते दुक्खविमोक्खया ॥५॥
छायाएवमेके तु पावस्था स्ते भूयो विप्रगल्भिताः ।
एवमुपस्थिताः संतः, न ते दुःखविमोक्षकाः ॥५॥ अभिन्न हैं । कर्म के बल से ही जीव नरक तिर्यच मनुष्य और देवगतियों में पर्यटन करता हुआ सुख दुःख आदि का अनुभव करता है ।
इस प्रकार नियति भी कारण है और नियति के अतिरिक्त पुरुषकार आदि भी कारण हैं, ऐसा सिद्ध कर देने पर एकान्त रूप से नियति को ही कारण और पुरुषकार आदि को अकारण कहने वाले नियतिवादी बुद्धिहीन हैं, सत् असत् के विवेक से विकल हैं ॥४॥
एकान्ततः नियति ही सब कुछ करती है, इस प्रकार के नियतिवादियों के मत को युक्तियों द्वारा निराकरण करके सूत्रकार अब यह दिखलाते हैं कि उनके दुःख का विनाश नहीं हो सकता-"एवमेगे" इत्यादि । અપેક્ષાએ) અભિન્ન છે. કર્મના પ્રભાવથી જ જીવ નરક, તિર્યચ, મનુષ્ય અને દેવગતિએમાં પર્યટન કરતા થકે સુખદુઃખાદિને અનુભવ કરે છે.
આ પ્રકારે નિયતિ પણ કારણભૂત છે, અને નિયતિ સિવાયના પુરુષકાર આદિ પણ કારણભૂત છે, આ વાત સિદ્ધ થઈ જવાથી એકાન્ત રૂપે નિયતિને જ કારણભૂત અને પુરુષકાર આદિને અકારણભૂત કહેનારા નિયતિવાદીએ બુદ્ધિહીન છે. તેઓ સત્ - અસના વિવેકથી રહિત હોવાને કારણે અજ્ઞાની છે. ૪.
“सन्तत : नियति मधु ४२ छ,” - २॥ नियतिवादीमाना मतनु युतिया દ્વારા નિરાકરણ કરીને, હવે સૂત્રકાર એ વાત પ્રકટ કરે છે કે તેમના (નિયતિવાદીઓના)
मनो विनाश थ६ शत नथी. 'एवमेगे त्या
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્ર: ૧
