________________
श्रुतस्कन्ध १ विमोक्ष० अ. ८ उ. १
३६५
ध्ययनेन तद्रूप एव स्थितः किंकर्तव्यविमूढो विचारभूमेरागतेनाऽऽचार्येण विलो - कितः, परमकरुणया पुनः स्वस्वरूपं प्रापितः स्वचेतसि चिन्तितं च- पञ्चमारकेऽस्याऽध्ययनेन लाभस्तु दूरापेत एव प्रत्युत महाननर्थो भावीति । तत आरभ्यैय तस्याध्यापनक्रिया लुप्तप्रायाऽभूत् । ते नैव हेतुना पुस्तकारूढसमयेऽप्याचार्यवर्षैरेतदध्ययनं न सङ्गगृहीतम् । तस्मादिदं विच्छेदमापेति युक्तमुत्पश्यामः ।
resi विमोक्षाध्ययनं प्रारभ्यते । तत्र विमोक्षः - वि= विशेषेण सर्वथा मोक्षः= दूरीभवनं कर्मभ्यः कर्मबन्धकारणेभ्यश्च पृथग् भूत्वा पण्डितमरणेन शरीरपरित्याग वसे सिंहके स्वरूपमें आ गया। वह सिंहस्वरूपके परावर्तन करानेवाली विद्या के अध्ययनसे अपरिचित था, इसलिये उससे छूट कर अपने असली रूपमें नहीं आ सका । शौचसे निवृत्त होकर जब आचार्य महाराज आये तब उन्होंने इसे सिंहरूपमें देखा, देखकर उसके ऊपर उन्हें दया आई और उसे सिंहके रूपसे मुनिरूपमें परिवर्तित कर दिया । बादमें आचार्यने विचार किया कि पंचमकालमें इस अध्ययनके पठनसे लाभकी तो कोई आशा ही नहीं है; उल्टा महान् अनर्थ ही होगा । अतः उस समयसे लगाकर ही इस अध्ययनको लुप्त कर दिया। इसी कारणसे शास्त्रोंकी रचनाके समयमें भी आचार्यांने इस अध्ययनका संग्रह नहीं किया, इसीलिये इसका विच्छेद हुआ।
अब विमोक्षाध्ययन नामका आठवां अध्ययन प्रारम्भ होता है । इसमें 'विमोक्ष' शब्दका अर्थ इस प्रकार है -वि-सर्वथा मोक्ष-दूर होना રિચિત હોવાથી એ શિષ્ય પોતાના અસલ સ્વરૂપને પ્રાપ્ત કરી શકેલ નહિ. શૌચથી નિવૃત્ત થઈ જ્યારે આચાર્ય મહારાજ આવ્યા ત્યારે તેમણે શિષ્યને સિંહના રૂપમાં જોયા, અને દયા આવતાં સિંહના રૂપથી મુનિરૂપમાં પરિવર્તન કરાવ્યું. આ પછી આચાર્ય વિચાર કર્યો કે પાંચમા કાળમાં આ અધ્યયનના પઠનથી લાભની તો કોઈ આશા નથી, પણ એથી વિપરીત મહાઅનથ નીજ સંભાવના છે. આથી તે સમયે તેમણે એ અધ્યયનને લુપ્ત કરી દીધા. આ કારણથી શાસ્ત્રોની રચનાના સમયમાં પણ આચાર્યોએ એ અધ્યયનનો સૉંગ્રહ કરેલ નથી, આ કારણે એના વિચ્છેદ થયેલ છે.
હવે વિમેાક્ષાધ્યયન નામના આઠમા અધ્યયનના પ્રારંભ થાય છે. આમાં ' विभोक्ष' शहना अर्थ प्रकारे छे -वि-सर्वथा, भोक्षદૂર થવું અર્થાત્ કમ અને એના કારણાથી પૃથક્ થઈ
આ
અધના
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૩
