________________
२६२
-
-
-
-
श्रुतस्कन्ध. १ धूताख्यान अ. ६. उ. १ किश्च-'संति पाणा' इत्यादि ।
मूलम्-संति पाणा वासगा, रसगा, उदए, उदयचरा, आगासगामिणो पाणा पाणे किलेसंति ॥ सू० ८॥
छाया-सन्ति प्राणा वासकाः, रसगाः, उदके, उदकचराः, आकाशगामिनः प्राणाः प्राणिनः क्लेशयन्ति ॥ मू० ८॥
टीका-वासकाः-शब्दकरणसमर्था द्वीन्द्रियादयः तथा रसगाः-तिक्तकटुकादिरसवेदकाः सचिन इत्यर्थः, तथा-उदके-अप्काये स्थिता अप्कायिका इत्यर्थः, तथा -उदकचरा जलचरा मत्स्यकच्छपादयः, अत्र स्थलचराः सदियः पक्षिणश्चापि केचन जलाश्रितत्वाजलचरा उच्यन्ते । तथा-आकाशगामिना पक्षिणश्च, इत्येते प्राणाः प्राणिनः सन्ति । ते सर्वेऽपि प्राणा: पाणिनः, प्राणान्-अपरान् जीवान् क्लेययन्ति-आहाराद्यर्थं द्वेषावेशाद्वा पीडयन्ति ।। सू० ८ ॥
रसना-इन्द्रियके सद्भावसे शब्द करनेमें समर्थ ऐसे द्वीन्द्रियादिक जीव, तथा तिक्त-कटुकादिक रसोंका अनुभवन करनेवाले संज्ञी जीव, पानी आदि कायमें स्थित अप्कायिक जीव-मछली कछुवा आदि जलचर जीव, सर्प पक्षी वगैरह स्थलचर जीव और आकाशमें उड़नेवाले पक्षी आदि नभचर जीव ये सब प्राणी आहारादिकके निमित्त, दूसरे जीवोंको क्लेशित करते हैं तथा द्वेषके आवेशसे उन्हें पीडा भी पहुंचाते हैं।
भावार्थ-दीन्द्रियसे लेकर संज्ञी असंज्ञी पंचेन्द्रिय पर्यन्त समस्त जलचरादिक जीव परस्परमें एक दूसरेको आहारादिकके निमित्तसे પિતાની કલ્પના નથી, પરંતુ આ સર્વજ્ઞનાં વચન છે, એવું સમજી મારા વચને ५२ तमे विश्वास रामा. (सू०७)
રસના ઈન્દ્રિયના ભાવથી શબ્દ કરવામાં સમર્થ એવા હીન્દ્રિયાદિક જીવ તથા તિક્ત કટુક આદિ રસનો અનુભવ કરવાવાળી સંજ્ઞી જીવ, પાણીમાં રહેનારા અષ્કાયિક જીવ-માછલાં, કાચબા વગેરે જલચર જીવ, સર્પ પક્ષી વગેરે સ્થળચર જીવ અને આકાશમાં ઉડનારાં પક્ષી આદિ નભચર જીવ આ બધા પ્રાણ આહારાદિકના નિમિત્તથી બીજા ને કલેશિત કરે છે તથા શ્રેષના આવેશથી એમને પીડા પણ પહોંચાડે છે.
ભાવાર્થ-દ્વીન્દ્રિયથી લગાવી સંજ્ઞી અસંજ્ઞી પંચેન્દ્રિય પર્યત સમસ્ત જળચરાદિક જીવ પરસ્પરમાં એક બીજાને આહારાદિકના નિમિત્તથી અથવા શ્વેષાદિકના
श्री. मायाग सूत्र : 3
