________________
-
१४८
आचारागसूत्रे व्यवहारनयेन जीवस्य कर्तृत्व, धर्मादिद्रव्यपञ्चकस्याकर्तृत्वमिति ।
व्यवहारनयःव्यवहारनयः षड्विधः-शुद्धाशुद्धशुभाशुभोपचरितानुपचरितभेदात् । तत्र
(१) शुद्धव्यवहारनयः । यदि जीवः कर्ममलरूपाशुद्धतां व्यपनीयाजन्तज्ञानादिगुण पशुद्धता मुपाजयति तर्हि प्रथमशुद्धव्यवहारनयेन जीवस्य कर्तृत्वं भवति । तथाहिशुद्धव्यवहारनयेन जीवो यदा शुद्धस्वरूपार्जनाय प्रयतते, तदा प्रथमगुणस्थाने कर्तापन सिद्ध होता है। व्यवहारनयसे जीव कर्ता है और शेष धर्म आदि पांच द्रव्य अकर्ता हैं।
व्यवहारनय
व्यवहार नय छह प्रकार का है—(१) शुद्ध व्यवहारनय, (२) अशुद्ध व्यवहारनय, (३) शुभ व्यवहारनय, (४) अशुभ व्यवहारनय, (५) उपचरित व्यवहारनय और (६) अनुपचरित व्यवहारनय ।
(१) शुद्ध व्यवहारनय
अगर जीव कममलरूप अशुद्धता को हटाकर अनन्तज्ञानादिगुणरूप शुद्धता का उपार्जन करता है तो शुद्ध व्यवहारनय से जीव में कर्तृत्व होता है। वह इस प्रकार शुद्ध व्यवहार नय से जीव जब अपना शुद्ध स्वरूप प्राप्त करने के लिए કર્તાપણું સિદ્ધ થાય છે. વ્યવહારનયથી જીવ કર્તા છે અને બાકીના ધર્માદિ પાંચ દ્રવ્ય અકર્તા છે.
વ્યવહારનયવ્યવહારનય છે પ્રકાર છે. (૧) શુદ્ધ વ્યવહારનય (૨) અશુદ્ધ વ્યવહારનય, शुमा व्य१६२नय, (४) मशुलव्यवहा२नय, (५) उपयरित व्यवसा२नय, (६) अनुपयरित વ્યવહારનય.
(१) शुष व्यवहा२नयજીવ કર્મમલરૂપ અશુદ્ધતાને હઠાવીને અનંતજ્ઞાનાદિગુણરૂપ શુદ્ધતાને ઉપાર્જન કરે છે તે શુદ્ધ વ્યવહારનય પ્રમાણે જીવમાં કર્તુત્વ-કર્તાપણું હોય છે. તે આ પ્રમાણેશુદ્ધ વ્યવહારનયથી જીવ પિતાના શુદ્ધ સ્વરૂપને પ્રાપ્ત કરવા માટે પ્રયત્ન
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૧
