________________
તથા આવશ્યક ચૂર્ણિનું સ્થાન મહત્વનું છે. તેમાં જૈન પુરાતત્વ સંબંધી વિપુલ માહિતી છે. દેશદેશના રીતરિવાજ, તહેવાર, સામાજિક વ્યવસ્થા, વ્યાપાર, ભોજન, વસ્ત્ર વગેરેની માહિતી તેમાં મળી રહે છે, લોકકથા અને ભાષાસાહિત્યની દૃષ્ટિયે આ ઉપયોગી સાહિત્ય છે. શ્રી જિનદાસગણિ મહત્તર મોટાભાગની ચૂર્તિઓના કર્તા છે. તેમનો સમય છઠ્ઠી શતાબ્દિની આસપાસનો મનાય છે. નિશીથ, પંચકલ્પ, દશાશ્રુતસ્કંધ, જાતકલ્પ, જીવાભિગમ, જંબુદિપપ્રજ્ઞપ્તિ, ઉત્તરાધ્યયન, આવશ્યક, દશવૈકાલિક, નંદી અને અનુયોગદાર પર ચૂર્ણિ સાહિત્ય લખાયુ
(૧) આચારાંગચૂર્ણિ-પરંપરાથી જિનદાસગણિ મહત્તર આના રચયિતા છે. તેમાં સંસ્કૃત-પ્રાકૃત પદ્યો છે. આમાં કોંકણદેશનો ઉલ્લેખ આવે છે. તથા અનેક જગ્યાએ નાગાર્જુનીય વાચનાનો ઉલ્લેખ મળે છે.
(૨) સૂત્રકૃતાંગચૂર્ણિ-સિંધુ દેશના ગોલ્લ દેશનો બૌધ્ધ જાતકોનો તથા વૈશાલી નગરીનો ઉલ્લેખ છે. આમાં પણ નાગાર્જુનીય વાચનાનો ઉલ્લેખ છે.
(૩) વ્યાખ્યાપ્રજ્ઞપ્તિચૂર્ણિ-આ ખૂબ જ નાની ચૂર્ણિ છે.
(૪) જંબુદીપપ્રજ્ઞપ્તિચૂર્ણિ-દેવચંદ લાલભાઈ પુસ્તકો દ્વારા પ્રકાશિત થઈ છે.
(૫) નિશીથવિશેષચૂર્ણિ- આના રચયિતા જિનદાસગરિ મહત્તર છે. આ હાલ ઉપલબ્ધ નથી. આમાં પિંડનિર્યુક્તિ અને
( કચ્છ )
