________________
મહાવીર સ્વામીએ જે ઉપદેશ આપ્યો તેને ગણધરોએ સૂત્રબધ્ધ ર્યો તેથી અર્થોપદેશક અથવા અર્થરુપ શાસ્ત્રનાકર્તા ભગવાન મહાવીર ગણાય છે અને સૂત્ર બધ્ધ શાસ્ત્રના કર્તા ગણધરો મનાય છે. મહાવીર સ્વામીએ પોતે જ જ્માવ્યુ છે કે મારા અને મારા પૂર્વવર્તી પાર્શ્વનાથ ભગવાનનાં ઉપદેશમાં કોઈ જ ભેદ નથી અને બાહ્યાચારમાં ભેદ હોવા છતાં પણ મારો ઉપદેશ એજ પાર્શ્વનાથનો ઉપદેશ છે.
જૈન પરંપરા પોતાના ધર્મશાસ્ત્રને આગમના નામે ઓળખે છે. પ્રાચીન સમયમાં તેને શ્રુત અથવા સમ્યશ્રુત તરીકે ઓળખવામાં આવતું હતું. આના ઉપરથી શ્રુતકેવલી શબ્દ ઉતરી આવ્યો છે. સ્થવિરોની ગણનામાં શ્રુત સ્થવિરોને મહત્વનું સ્થાન મળ્યું છે. આચાર્ય ઉભાસ્વાતિએ શ્રુતના પર્યાયોનો સંગ્રહ ર્યો છે. શ્રુત આપ્તવચન, આગમ ઉપદેશ, ઐતિહ્ય, આમ્નાય, પ્રવચન, જિનવચન વિગેરે પર્યાયોમાંથી આને આગમ નામે પ્રચલિત છે. સૌ પ્રથમ અનુયોગદ્દાર સૂત્રમાં લોકોત્તર આગમોમાં દાદશાંગ ગણિપિટકનો સમાવેશ કરવામાં આવેલો હતો. ત્યારબાદ તેના ભેદ પાડવામાં આવ્યા અને મહાવીર સ્વામીના ઉપદેશની સંકલના દ્વાદશાંગીમાં કરવામાં આવી તેને ગણિષ્ટક નામ આપવામાં આવ્યું, કારણ કે તેમાં ગણિને માટે શ્રુતજ્ઞાનનો ભંડાર હતો.
ગણધરો સિવાય પ્રત્યેક બુધ્ધે જે ઉપદેશ આપેલો તે ઉપદેશને તેઓ કેવલી થવાને લીધે આગમ સાહિત્યમાં સમાવવામાં કોઈ વિઘ્નન હતુ. તેથી આગમોની સંખ્યામાં અનેકગણો વધારો થઈ ગયો. તે ઉપદેશ સમ્યગદષ્ટિવાળો હોવીથી તેનો કોઈ વિરોધ થયો નહીં. મૂલાચારની ગાથામાં આ વિશે ઉલ્લેખ છે.
(ઉપર)
