________________
પાને લોહીની લેખિનીથી શબ્દાંકિત બન્યું. કારણ કે આ યુદ્ધના નાયક બંને રાજવીઓ સંસારના સગપણથી જોડાયેલા હતા તેમજ જે નિમિત્તે આ ખૂનખાર જંગ ખેલાયો હતો, એ સાવ નજીવું નિમિત્ત હતું. કોણિકના ભાઈઓ હલ્લ-વિહલ્લ પાસે પિતૃદત્ત ભેટ તરીકે સેચનક હાથી અને દિવ્યકુંડલ હતા, આની કોણિકે માંગણી કરી, પણ એમાં લાગણીનો નહિ, લડાઈનો ભાવ જોઈને હલ્લ-વિહલ્લે કોણિકની માંગણીને મહત્ત્વ ન આપ્યું અને હલ્લ-વિહલ્લ ચેટકના શરણાગત બનીને સુરક્ષિત બની ગયા.
માત્ર આટલા નજીવા-નિમિત્તને આગળ કરીને મગધ-વૈશાલી વચ્ચે ૧૨-૧૨ વર્ષો સુધી એ ખૂનખાર જંગ ખેલાયો. એમાં અંતે મહારાજા ચેટકની હાર થતા એમના પુત્ર શોભનરાયને જીવ બચાવવા નાસવાનો વખત આવ્યો. એમની નજર સમક્ષ નિર્ભયસ્થાન તરીકે એ વખતે કલિંગ ઉપસી આવ્યું. એથી કલિંગના શરણાગત બનવાનો શોભનરાયે નિર્ણય લીધો. ત્યારે કલિંગમાં સુલોચનરાજનું શાસન હતું. એઓ બળવાન અને ધર્મવાન હતા. કલિંગમાં પહેલેથી જ પુરૂષદાનીય શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુનો પ્રભાવ વિશેષ હોવાથી સુલોચનરાજ શ્રી પાર્શ્વપ્રભુના અનુયાયીને છાજે એવું જીવન જીવતા હતા. સંતાનમાં એમને માત્ર એક પુત્રી જ હતી. એથી શરણે આવેલા ચેટક-પુત્ર શોભનરાયને એમણે ફુલડે વધાવી લીધા, એટલું જ નહિ, પણ પોતાની પુત્રી પરણાવીને એમણે શોભનરાયને હાર્દિક આવકાર આપ્યો અને ભાવિ કલિંગાધિપતિ તરીકે શોભનરાયનું સ્થાન જાણે નક્કી થઈ ગયું !
રાજા સુલોચનનો સ્વર્ગવાસ થતા કલિંગના પાટનગર કનકપુર તોષાલીના સિંહાસન પર શોભનરાયનો રાજ્યાભિષેક થયો. કલિંગના ધર્મવાસિત વાતાવરણે શોભનરાય પર સુંદર અસર પેદા કરી. આથી પાટનગરની નજીકમાં જ આવેલા કુમારિગિર નામના તીર્થને શત્રુંજયાવતાર તથા ઉજ્જયંતાવતાર તરીકે વધુ પ્રસિદ્ધ કરવામાં એમણે ઘણો ફાળો આપ્યો. આમ, વૈશાલીનું એક રાજબીજ કલિંગની ધન્ય-ધરતીમાં ધરબાય અને ધીમે-ધીમે વિકસિત થવા માંડ્યું.
મહારાજા ખારવેલ
~~~~~~~~
૫૫
