________________
કારણ કે આજના ઉપલબ્ધ ઇતિહાસ પાસે આ પ્રશ્નોના જવાબ નથી. અને જે ઇતિહાસમાં આ જવાબો અંકિત થયા હોય, એ ઇતિહાસ અપ્રસિદ્ધિની અંધાર પછેડી ઓઢીને હજી સૂતો જ હોય, એ સાવ અસંભવિત નથી ! છતાં આ યુગનું એટલું તો ભાગ્ય ગણવું જ જોઈએ કે, મોડે મોડે પણ બે હજાર વર્ષ કરતાંય પ્રાચીન એક શિલાલેખને થોડા વર્ષો પૂર્વે વાચા ફૂટી નીકળી અને મહારાજા ખારવેલનાં નામથી આપણે પરિચિત બની શક્યાં.
પુરાતત્ત્વ અને પ્રાચીનતાના પૂજારીઓ માટે પણ સામાન્ય રીતે જ પરિચિત મહારાજા ખારવેલનું નામ આ શિલાલેખ પર થયેલી શોધખોળ પછી સવિશેષ પરિચિત બન્યું અને આમ, ખારવેલની કીર્તિના દબાયેલા એ સપ્તરંગી સૂરોમાં પાછા પ્રાણ પૂરાયા !
ઓરીસા પ્રદેશમાં આવેલ ભુવનેશ્વર તીર્થની નજીક અડીખમ ઉભેલી અને આજે ખંડગિરિ-ઉદયગિરિના નામે ઓળખાતી એ પહાડી પર બે હજાર વર્ષો પૂર્વે અંકિત થયેલો હાથી ગુફા લેખ' તરીકે પ્રસિદ્ધ એ શિલાલેખ આજે ભારત વર્ષના સૌથી પ્રાચીન અને પહેલવહેલા શિલાલેખ તરીકેનું સ્થાન-માન ધરાવે છે. આમાં મહારાજા ખારવેલના કાળની ઘણી ઘણી ઐતિહાસિક ઘટનાઓ સાલવાર અને સિલસિલાબદ્ધ અક્ષરાંકિત કરવામાં આવી છે. સંભવ છે કે આ શિલાલેખ તરફ આપણું ધ્યાન ન ગયું હોત, તો આપણે આજે પણ કલિંગ-ચક્રવર્તી ખારવેલના નામથી પરિચિત ન થઈ શક્યા હોત ! આજે એ નામ ઉપરાંત એ મહારાજવીનાં કામથીય આપણે ઠીક-ઠીક પરિચિત બની શકવા ભાગ્યશાળી બન્યા છીએ. એ પ્રભાવ બે હજાર વર્ષ પ્રાચીન એ શિલાલેખનો છે, તેમજ થોડાં વર્ષો પૂર્વે હસ્તલિખિત જ્ઞાન ભંડારમાંથી અચાનક જ મળી આવેલ “હિમવંત સ્થવિરાવલિ' નામક ગ્રંથનો છે. આ બંનેએ મહારાજા ખારવેલના યશસ્વી તેજસ્વી જીવન અંગે એવા એવા સંકેતો દર્શાવ્યા છે, જેથી આવા રાજવીના નામ-કામના શ્રવણથીય આપણી છાતી ગજગજ ફુલી જાય અને નખથી શિખ સુધીના આપણાં
~~~~~~~~~~ મહારાજા બારવેલ
