________________
કથા પરિચય
jeg
ઓરીસા પ્રદેશમાં આવેલ ભુવનેશ્વર તીર્થની નજીક અડીખમ ઉભેલી અને આજે ખંડગિરિ-ઉદયગિરિના નામે ઓળખાતી એ પહાડી પર બે હજાર વર્ષો પૂર્વે અંકિત થયેલો ‘હાથી ગુફા લેખ” તરીકે પ્રસિદ્ધ એક શિલાલેખ આજે ભારત વર્ષના સૌથી પ્રાચીન અને પહેલવહેલા શિલાલેખ તરીકેનું સ્થાન-માન ધરાવે છે. આમાં મહારાજા ખારવેલના કાળની ઘણી ઘણી ઐતિહાસિક ઘટનાઓ સાલવાર અને સિલસિલાબદ્ધ અક્ષરાંકિત કરવામાં આવી છે. સંભવ છે કે આ શિલાલેખ તરફ આપણું ધ્યાન ન ગયું હોત, તો આપણે આજે પણ કલિંગ ચક્રવર્તી ખારવેલનાં નામથી પરિચિત ન થઈ શક્યા હોત ! આજે એ નામ ઉપરાંત એ મહારાજવીના કામથીય આપણે ઠીકઠીક પરિચિત બની શકવા ભાગ્યશાળી
બન્યા છીએ, એ પ્રભાવ બે હજાર વર્ષ પ્રાચીન એ શિલાલેખનો છે, તેમજ થોડા વર્ષો પૂર્વે હસ્તલિખિત જ્ઞાનભંડારમાંથી અચાનક જ મળી આવેલ ‘હિમવંત
સ્થવિરાવલિ' નામક ગ્રંથનો છે. આ બંનેએ મહારાજા ખારવેલના યશસ્વી-તેજસ્વી જીવન અંગે એવા એવા સંકેતો દર્શાવ્યા છે, જેથી આવા રાજવીના નામ-કામના શ્રવણથીય
આપણી છાતી ગજગજ ફુલી જાય અને નખથી શિખ સુધીના આપણાં અંગે અંગ એ મહાવિભૂતિના ચરણમાં
વિનયાવનત બન્યા વિના નહિ રહે !
આ પુસ્તકના પ્રત્યેક પ્રકરણના પ્રારંભે ખંડગિરિ-ઉદયગિરિના વિવિધ દેશ્યો
નિહાળવા મળશે.
