________________
• સામગ્રીઓના ઢગલા નીચે સુખ–શાંતિનું નિધન
વસંત આવતાં જે વૃક્ષો પુષ્પો અને ફળોથી લચી પડેલાં હતાં તે જ વૃક્ષો પાનખર આવતાં કરમાય છે. ઋતુ ફરે છે ને વૃક્ષોની દશા બદલાય છે. માનવને જો વૃક્ષ માની લઈએ તો આજે તેની પાનખર પ્રવર્તે છે. વ્યક્તિ કે વસ્તુની ગુણવત્તા ઉપર કાળની પણ અસર તો હોય જ છે.
જૈન પરિભાષા કાળનાં બે સ્વરૂપ બતાડે છે. જે કાળ દરમ્યાન વ્યક્તિ અને વસ્તુના ગુણધર્મોનો આંક ઊંચે જતો હોય તેને ઉત્સર્પિણી કાળ કહે છે. વસ્તુના ગુણધર્મો અને વ્યક્તિની ગુણવત્તાનો આંક જે કાળમાં ઊતરતો જતો હોય તેને અવસર્પિણી કાળ કહે છે. આ અવસર્પિણી કાળ એટલે ધી ડિફલાઈનિંગ પિરીયડ પૃથ્વીની ફળદ્રુપતા, ખનિજ સંપત્તિ, ફળોના રસ, અનાજના કસ, શરીરના કદથી લઈને માનવની માનવતા સુધીનું બધું ધીમે ધીમે ઘટતું જાય.
કાળ, કાળનો ધર્મ બજાવે ત્યાં કોઈ કશું કરી શકતું નથી. પણ આજની પડતી, કાળના કારણે થયેલી જણાતી નથી, કૃત્રિમ લાગે છે. આવું માનવા પાછળનું સબળ પરિબળ છે, હાનિનો દર. સૈકાઓમાં થતી હાનિ હવે દાયકાઓમાં થવા માંડી છે. કાળકૃત હાનિ નિયતગતિએ થતી હોય છે. અત્યારની હાનિ ક્રમિક નથી, આકસ્મિક છે. આ ઢાળ નથી, પ્રપાત છે. કાળકૃત ચંડાવ-ઉતાર ઓર્ગેનાઈઝડ હોય છે. આ તો સડન ડાઉનફૉલ છે. આના પરથી જણાય છે કે આજની પડતીમાં કાળનો પ્રભાવ ઓછો છે, કાળજાનો
