Vivek Chudamani

SR No.: 006075
Original Sutra Author: N/A
Author: Jayanand L Dave
Publisher: Pravin Prakashan
Publication Year: 2002
Total Pages: 1182
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 25 MB

Page 315

સાક્ષીભાવે જોયા જ કરતો હોય છે ! તે તો દષ્ટા(seer) છે, દેહ વગેરે તો “દશ્ય' અથવા દશ્યમાન છે ! જે “તટસ્થ' (એટલે કે નદીના તટ પર ઊભો) હોય, તે પોતાની સામેના સરિતાપ્રવાહમાંની હોડીઓ અને એમાં બેઠેલાં બધા યાત્રાળુઓ વગેરેથી તો જુદો જ હોયને ! “તટસ્થ અને જલપ્રવાહસ્થી એ બંને ક્યારેય પણ એક હોઈ શકે ?
બિચારો પૂર્વપક્ષ ! આવ્યો તો હતો, સિદ્ધાંતપક્ષ સાથે વિવાદ કરવા, અને એમ કરીને, એમનાં નિરૂપણનું ખંડન (Refutation) અને સિદ્ધાંતપક્ષને પરાજિત કરવા, પરંતુ એની કમનસીબી અને કરુણતા, - એની “ફજેતી', - એવી થઈ કે, પેલી પ્રચલિત લોક-કહેવત મુજબ, “આયે થે શિકાર કરને કે લિયે, લેકિન ખુદ હી શિકાર બન ગયે !”
શ્લોકનો છંદ : અનુપુપ (૧૫૯)
૧૬૦ कुल्यराशिसिलिप्तो मलपूर्णोऽतिकश्मलः ।
વર્થ મલયે વેત્તા સ્વયમેતશિક્ષUT: + ૬૦ શ્લોકનો ગુજરાતી પાઠ :
કુલ્યરાશિર્માસલિતો મલપૂર્ણાંડતિકશ્યલઃ |
કર્થ ભદય વેત્તા સ્વયમેતદ્વિલક્ષણઃ || ૧૬૦ ||
શ્લોકનો ગદ્ય અવય : ચશિઃ મનિસ: મનપૂર્વ તિમ્મતઃ ૩થે (રેહા), તિવિનક્ષ: (તી દેહી વયે) વેત્તા (૨ : માત્મા)
8 (મવે) ? || ૬૦ || | શબ્દાર્થ : મુખ્ય વાક્ય છે : મય (રેહા) તિતિક્ષM: (માત્મા) થે ભવેત્ ? આ (સ્થૂલ દેહ) પોતાનાથી જુદાં જ લક્ષણવાળો (આત્મા) કેવી રીતે હોઈ શકે ? કેવો દેહ ? એનાં ચાર વિશેષણો આ પ્રમાણે : (૧) ૩ ચણિઃ | શુન્ય એટલે હાડકાં અને શશિ એટલે ઢગલો-સમૂહ-માળો, હાડકાંનો માળો, (૨) માંસતિ: માંસ વડે લીંપાયેલો, લથપથ, ખરડાયેલો, (૩) મનપૂ. મળ-ભર્યો, મળમૂત્રથી ભરેલો, (૪) અતિશ્મ: | શ્મત એટલે મેલો (Dirty), મલિન, નિન્દF-ELULA, - Ignominous, Condemnable.
સ્થલ દેહ આવો છે, તો તેનાથી જુદો એવો આત્મા કેવો છે ? (તર્થ હિલ્સ) સ્વયં વેત્તા - તેને, દેહને, જાણનારો, જ્ઞાનસ્વરૂપ, જ્ઞાતા (The knower). (૧૬૦)
અનુવાદ ઃ હાડકાંનો માળો, માંસ વડે લથપથ, મળથી ભરેલો અને અત્યંત મલિન એવો આ (સ્થૂલ દેહ), પોતાનાથી સાવ વિલક્ષણ અને સ્વયં જ્ઞાનસ્વરૂપ એવો આત્મા શી રીતે હોઈ શકે ? (૧૦૦)
૩૧૦ | વિવેચૂડામણિ