________________
વિવેકચૂડામણિ नियमितमनसामुं त्वं स्वमात्मानमात्म
___ न्ययमहमिति साक्षाद्विद्धि धुद्धिप्रसादात् । जनिमरणतरङ्गापारसंसारसिन्धु
प्रतर भव कृतार्थो ब्रह्मरूपेण संस्थः ॥ १३७ ॥ ચિત્ત ઠેકાણે રાખીને, બુદ્ધિ નિર્મળ બનાવીને, “હું” એમ કહેનાર, પિતાના અંતઃકરણમાં રહેલ એ આત્માને તું સાક્ષાત્ જાણી લે; પછી જન્મ-મરણરૂપ તરંગવાળા આ અપાર સંસારસાગરને તરી જા અને બ્રહ્મસ્વરૂપ બની કૃતાર્થ થા.
સંસારબંધન अत्रानात्मन्यहमिति मतिबन्ध एषोऽस्य पुंसः
प्राप्तोऽज्ञानाजननमरणक्लेशसंपातहेतुः। येनैवायं पपुरिदमसत्सत्यमित्यात्मबुद्धया ।
पुष्यत्युक्षत्यवति विषयैस्तंतुभिः कोशकवत् ॥ १३८ ॥ માણસને દેહ વગેરે જડ વસ્તુઓમાં “આ હું છું” એવી બુદ્ધિ થાય છે, એ જ જન્મ-મરણરૂપ દુઃખ આવવાનું કારણ અને અજ્ઞાનથી ઊપજેલું બંધન છે; એના કારણે જ આ જીવ, આ અસત્ શરીરને સત્ય માનીને એને જ આત્મા માને છે અને તેથી જેમ રેશમને કીડે કેશેટાને તારથી વધારતે જાય છે, તેમ વિષયેથી દેહને પોષે છે, સીંચે છે અને રક્ષે છે.
अतस्मिंस्ताधिः प्रभवति विमूढस्य तमसा विवेकाभावाद्वै स्फुरति भुजगे रज्जुधिषणा। ततोऽनर्थवातो निपतति समादातुरधिकस्ततो योऽसद्माहः स हि भवति बन्धः शृणु सखे ॥१३९॥
અજ્ઞાનને કારણે જ મૂઢ માણસને અવસ્તુમાં વસ્તુબુદ્ધિ થાય છે. જેમ અજ્ઞાનને કારણે જ દેરડામાં સાપની બુદ્ધિ
