________________
વિવેચૂડામણિ
પિતે જ પ્રયત્ન કરવાની જરૂર ऋणमोचनकर्तारः पितुः सन्ति सुतादयः। बन्धमोचनकर्ता तु स्वस्मादन्यो न कधन ॥५३॥
પુત્રો વગેરે પિતાના ઋણથી (પિતાને) છુટકારો કરનારા થઈ શકે; પણ આ સંસારરૂ૫ બંધનમાંથી પિતાને છેડાવનાર પિતાથી બીજે કઈ નથી.
मस्तकन्यस्तभारादेवुःखमन्यनिवार्यते ।
क्षुधादिकृतदुःखं तु विना स्वेन न केनचित् ॥५४॥ ' જેમ પોતાના માથા ઉપર ઉપાડેલા ભારનું દુઃખ બીજા દૂર કરી શકે છે, પણ ભૂખ વગેરેનું દુઃખ તે પિતાના સિવાય બીજા કેઈથી દૂર કરી શકાતું નથી.
पथ्यमौषधसेवा च क्रियते येन रोगिणा। . आरोग्यसिद्धिदृष्टास्य नान्यानुष्ठितकर्मणा ॥ ५५॥
જે રેગી હોય તે જે પરેજી પાળે અને દવા લે, તે જ તેને આરેગ્ય પ્રાપ્ત થાય; પણ બીજી કઈ ક્રિયાથી તેની આરોગ્યસિદ્ધિ થતી નથી. वस्तुस्वरूपं स्फुटबोधचक्षुषा स्वेनैव वेद्यं न तु पण्डितेन । चन्द्रस्वरूपं निजचक्षुषैव ज्ञातव्यमन्यैरवगम्यते किम् ॥५६॥
(તેમ) વિવેકી પુરુષે વસ્તુનું સ્વરૂપ પિતાની મેળે જ પિતાના જ્ઞાનરૂપી નેત્રથી સમજવું જોઈએ (કેઈ બીજાથી તે ન સમજાય). ચંદ્રનું સ્વરૂપ પોતાની જ આંખથી જાણી શકાય; બીજાએથી શું તે જણાય?
अविद्याकामकर्मादिपाशबन्धं विमोचितुम् । कः शक्नुयाद्विनात्मानं कल्पकोटिशतैरपि ॥ ५७॥ અજ્ઞાન, વિષયની ઈચ્છા અને કર્મ વગેરેના પાશરૂપ ૧ દેવું, કરજ,
