________________
સંયમના પંથે
તે એવું નથી કરતા. કારણ ગાયના આંચળ ત્યજીને કર્યો ડાહ્યો શૃંગાથી દોહન કરે ?”
સુમંત્રને આમ અજ્ઞાનપણે જવાબ આપતે જોઈ ગુણસેન સ્વસ્થપણે બેઃ “સુમત્ર! તારા આ વિચારમાં તે મને તારા અજ્ઞાનની જ પ્રતીતિ થાય છે. આ લેક પહેલાં અને પરલોકમાં જીવ નથી હોતો એમ કહેવું તારું બરાબર નથી.
આ જીવ તો સ્વસંવેદ્ય છે. દરેક જીવ તેને પોતપિતાની મેળે જ્ઞાન દ્વારા અનુભવે છે. તે જ પ્રમાણે એ બીજાના શરીરમાં રહેલા જીવને અનુમાનથી ઓળખી શકે છે.
જે જીવ આ જન્મ પહેલાં કયાંય નહેાતે અને નવેસરથી જ પ્રથમ વાર જ તે જન્મ પામતે હેાય, તે બાળક જન્મ પામીને માતાનું સ્તનપાન એ કેઈના શીખવ્યા વિના કેવી રીતે કરી શકે? એ તેમ કરી શકે છે. એ જ બતાવે છે કે, પૂર્વ ભવના સંરકાર તેને તેમ કરવા પ્રેરે છે.
અને જીવનું સ્વરૂપ તે અમૂર્ત અને અક્ષય છે. આ જગતમાં બાહ્ય દૃષ્ટિથી તેને ઓળખવા કેઈસમર્થ થઈ શકે તેમ નથી. કેઈ સૈનિક ખડગ લઈને આકાશને ભેદવા પ્રયત્ન કરે તે એ આકાશને ભેદી શકે ખરે? ન જ ભેદી શકે એવું જ જીવનું છે.
વળી તે જે અગાઉ કીધું કે, જીવનું પ્રાગટય પૃથ્વી, જલ, અગ્નિ અને વાયુના સંસર્ગથી થાય છે, તે કહેવું પણ યુક્તિ પુરસર નથી. કારણ પવનથી પ્રદીપ્ત થયેલા અગ્નિથી ભી. ૫
