________________
બેન્દ્રિય ઃ
શંખ, ઇયળ (લટ) જોંક, ચંદનક, ભૂનાગ (કેંચુઆ), કૃમિ, પોરા વગેરે ૨૨ અભક્ષ્યમાં લગભગ બધામાં અસંખ્ય બેઈન્દ્રિય જીવોની ઉત્પત્તિ હોવાથી તે અભક્ષ્ય બને છે.
નિયમ :
♦ મધુ (મધ), માખણ, શરાબ અને માંસ આ ચાર મહાવિગઈ છે. માટે એનો સર્વથા ત્યાગ કરવો. હિમ-બરફ વગેરેનો ત્યાગ કરવો.
•
• મેથીવાળા બધા અચાર તંથા શાસ્ત્રીય વિધિથી ન બનાવ્યા હોય એવા બધા અચારોનો ત્યાગ કરવો. •કાચું દૂધ, દહીં, છાશને દ્વિદળની (કઠોળ) સાથે ન વાપરવું.
રાત્રિભોજનનો તથા બહુબીજનો ત્યાગ કરવો. લીલા અને સૂકા અંજીર, રીંગણા, ખસખસ, રાજગરો વગેરે બહુબીજ છે.
• બ્રેડ વગેરે વાસી ચીજો, કાળ થઈ ગયેલો લોટ, મિઠાઈ, ખાખરા, નમકીન વગેરે અભક્ષ્ય છે. એમાં એમના જેવા વર્ણ, ગંધ, રસ, સ્પર્શના બેઇન્દ્રિય જીવ ઉત્પન્ન થાય છે. માટે નહી વાપરવું. બાવીસ (રર) અભક્ષ્ય વાપરવાથી થનારા નુકસાન :
બાવીસ અભક્ષ્ય આરોગ્ય નાશક, સત્ત્વનાશક તેમજ બુદ્ધિનાશક છે. એનાથી ત્રસ અને સ્થાવર જીવોનો સંહા૨ થાય છે. તામસી અને ક્રૂર પ્રકૃતિ ઉત્પન્ન થાય છે.
તેન્દ્રિય
જૂ, કીડી, ઇલી (ઘઉંમાં પેદા થવાવાળા કીડા), કાનખજૂરા, મકોડા, ઉધઈ (દીમક), ધાન્યના કીડા, છાણના કીડા વગેરેમાં તેઈન્દ્રિય જીવ છે.
ઓળખાણ ઃ એમને ૪ કે ૬ પગ હોય છે.
•
નિયમ :
કોઈપણ ધાન્ય, ચાળીને વાપરવું અને સડેલા ધાન્યમાં થયેલા જીવોની સાવધાનીપૂર્વક જયણા કરવી. (છાયડામાં રાખવા.)
ધાન્યમાં કીડા પડ્યા પછી ધાન્યને તડકામાં ન રાખીને, કીડા થવાની સંભાવના હોવાથી પહેલાં જ તડકામાં મૂકી દેવા જોઈએ. આ પ્રમાણે ખાટલો, ગાદલાં વગેરેમા પણ માંકણ અથવા બીજા જીવજંતુ પેદા થવા પહેલાં જ તડકામાં રાખવાનો ખાસ ઉપયોગ કરવો. ઘરમાં સફાઈ રાખવી જેથી કીડી વગેરે ન થાય.
43
