Page Text
________________
" જીવ વિચાર
-
બધા ધર્મોનું મૂળ અહિંસા છે. જે જીવોની રક્ષા કરે છે, ધર્મ એની સદૈવ રક્ષા કરે છે. સાથે જ જીવોની રક્ષા કરવાવાળાના જીવનમાં રોગોત્પત્તિ થતી નથી અને તેઓ સ્વસ્થતાપૂર્વક લાંબુ જીવન જીવે છે. માટે શાસ્ત્રોમાં જયણાને ધર્મની જનની કહેવામાં આવે છે. જો માતા જ ન હોય તો ધર્મનો જન્મ કેવી રીતે હોઈ શકે છે? માટે જીવનમાં ધર્મની ઉત્પત્તિ તેમજ ધર્મનું પાલન જયણાથી જ થઈ શકે છે. પરંતુ આપણે જયણાનું પાલન ત્યારે જ કરી શકીએ છીએ, જ્યારે આપણને જીવોના પ્રકાર તેમજ એના ઉત્પન્ન થવાના સ્થાનનું સ્પષ્ટપણે જ્ઞાન હશે. માટે આ જીવવિચારમાં આપણે સૌ પ્રથમ સંસારીજીવોના પ૬૩ ભેદ શીખશું.
જૈનશાસ્ત્રોમાં ઘણી અપેક્ષાઓથી જીવોના અનેક ભેદ કરવામાં આવ્યા છે. મુખ્યત્વે જીવોના બે ભેદ છે. મુક્ત અને સંસારી. મુક્ત જીવના કોઈ ભેદ નથી. સંસારીજીવના પુનઃ બે ભેદ છે. ત્રસ અને સ્થાવર.
જીવ
સંસારી
મુક્ત
ત્રસ
સ્થાવર જાવ: જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર જેમના લક્ષણ છે. જેને સુખ, દુઃખનો અનુભવ થાય છે એ જીવ કહેવાય છે. જેમ કે પશુ, પક્ષી, જીવજંતુ, પાણી, અગ્નિ, વનસ્પતિ, મનુષ્ય વગેરે.
મુક્તઃ જે જીવ આઠ કર્મોનો ક્ષય કરીને મોક્ષમાં ચાલ્યા ગયા છે. જેમના જન્મ, જરા, મૃત્યુનું ચક્કર હંમેશા માટે નાશ થઈ ગયું છે. તથા જે અનંત સુખનો અનુભવ કરે છે, તે જીવ મુક્ત કહેવાય છે.
સંસારી જે જીવોને વારંવાર જન્મ-મરણ કરવું પડે છે, જે ચાર ગતિમાં ભટકતા રહે છે. તે જીવ સંસારી કહેવાય છે.
સ્થાવર : સુખ-દુઃખના સંયોગોમાં પણ જે જીવ પોતાની ઇચ્છાનુસાર હલન-ચલન નથી કરી શકતા, તેઓ સ્થાવર કહેવાય છે. જેમ કે પૃથ્વી, પાણી વગેરે. સ્થાવર જીવોને એક માત્ર સ્પર્શેન્દ્રિય (ચામડી) હોવાથી આ જીવ એકેન્દ્રિય કહેવાય છે. સ્થાવર જીવોનાં મુખ્ય પાંચ ભેદ છે.
૧. પૃથ્વીકાયઃ બધા પ્રકારની માટી, પત્થર, મીઠું, સોડા, કોલસા, સોના, ચાંદી, હીરા, રત્ન, પારો, પેટ્રોલ, કેરોસીન, ચૂનો વગેરે.
- ૨. અપૂકાયઃ તળાવ, કુવો, સમુદ્ર, નદી-નાળા વગેરેનું પાણી, લીલી વનસ્પતિમાં રહેલી ઝાકળની બંદો, બરફ, ઓલા, ઘનોદધિ, વરસાદનું પાણી વગેરે.
25)
| SR No. | 006050 |
| Book Title | Jainism Course Part 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Maniprabhashreeji |
| Publisher | Adinath Rajendra Jain Shwetambara Pedhi |
| Publication Year | 2011 |
| Total Pages | 222 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 10 MB |