Samaysara Darshan

SR No.: 006042
Original Sutra Author: N/A
Author: Ramniklal Savla
Publisher: Anandji Kalyanji Pedhi
Total Pages: 248
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 18 MB

Page 67

#
સમયસાર દર્શન (૪) જીવને સુખના પંથે ચઢાવવા અહીં કહે છે કે ત્રિકાળી વસ્તુ જ્ઞાયક એ સત્ય છે અને
પર્યાય તે અસત્ય છે. આમ કહીને ભૂતાર્થ દ્રવ્યસ્વભાવનો આશ્રય કરાવવા માંગે છે,
કેમ કે ભૂતાર્થ સ્વભાવની દૃષ્ટિ થતાં સંસાર રહેતો નથી. (૫) એમ ન સમજવું કે ભેદરૂપ કાંઈ વસ્તુ જ નથી. દ્રવ્યમાં ગુણ છે જ નહિ, પર્યાય છે
જ નહિ, ભેદ છે જ નહિ-એમ નથી. આત્મામાં અનંતગુણો છે, તે બધા નિર્મળ છે. કોઈ વળી એમ માને કે એકાકાર દ્રવ્ય જ છે અને પર્યાય નથી તો એમ નથી. દૃષ્ટિના વિષયમાં ગુણોનો ભેદ નથી, પણ અંદર વસ્તુમાં અનંતગુણો છે. ભેદ સર્વથા કાંઈ
વસ્તુ નથી એમ ન માનવું. (૬) પર્યાય સમ્યગ્દર્શનનો વિષય નથી, પરંતુ ત્રિકાળ ધ્રુવ શાયકને વિષય કરનાર પર્યાય
છે. આમ સર્વથા પર્યાય નથી એમ નથી. કથંચિત્ અશુદ્ધતા છે, ભેદો છે, પર્યાય છે
એમ અપેક્ષાથી બરાબર સમજવું. (૭) જિનવાણી સ્યાદ્વાદરૂપ છે, પ્રયોજન વશ નયને મુખ્ય ગૌણ કરીને કહે છે. જ્યાં જે
અપેક્ષા હોય, ત્યાં તે સમજવી જોઈએ. (૮) પ્રયોજન સિદ્ધ કરવા, સમ્યગ્દર્શન કરવા ત્રિકાળી દ્રવ્યને અભેદ કહીને ભૂતાર્થ કહ્યું છે
અને પર્યાયનું લક્ષ છોડાવવા તેને ગૌણ કરી અસત્યાર્થ કહી છે. ભેદદષ્ટિમાં નિર્વિકલ્પતા
થતી નથી માટે પ્રયોજનવશ ભેદને ગૌણ કરી અસત્યાર્થ કહ્યો છે. બરાબર સમજવું. સારાંશ: (૧) વ્યવહારનય અભૂતાર્થ એટલે અસત્ય છે, જૂઠો છે અને નિશ્ચયનય ભૂતાર્થ એટલે કે
સત્ય, સાચો છે. (૨) ત્રિકાળી પૂર્ણ આનંદસ્વરૂપ જે જ્ઞાયકભાવ, છતો પદાર્થ, શાશ્વત ચીજ આત્મા છે તે
ભૂતાર્થ છે. ધ્રુવ વસ્તુ જે અનાદિ-અનંત અસંયોગી, શાશ્વત, ભૂતાર્થ વસ્તુ-જેમાં સંયોગ, રાગ, પર્યાય કે ગુણભેદ નથી, એવા અભેદની દૃષ્ટિ કરવી, આશ્રય કરવો, તેની સન્મુખ થવું એ સમ્યગ્દર્શન છે. અંદર આત્મા ત્રિકાળી એકરૂપ અભેદ જ્ઞાયક છે તેનો દષ્ટિમાં જ્યાં સુધી સ્વીકાર આવે નહીં ત્યાં સુધી સમ્યગ્દર્શન નથી. અનંતગુણોનો અભેદ પિંડ એક ધ્રુવ આત્માનો આશ્રય લઈ એની પ્રતીતિ કરે તે સમ્યગ્દર્શન છે. આત્માને એની સન્મુખ થઈને જાણવો તેનું નામ સમ્યગ્દર્શન છે. ત્રિકાળી સત્ ચેતન્યસ્વરૂપ પરમબ્રહ્મસ્વરૂપ આનંદકંદ આત્મા ભૂતાર્થ છે અને તેનો આશ્રય કરતાં જે નિર્વિકલ્પ અનુભવ થાય તે સમ્યગ્દર્શન છે.
- ૫૦)