Page Text
________________
સમયસાર દર્શન ગુણસ્થાનકના અભાવરૂપ અવસ્થા, આ અવસ્થારૂપ જ નથી, આ તોત્રિકાળી ધ્રુવસ્વભાવરૂપ ભાવ છે. આ પર્યાય સ્વભાવની વાત નથી, દ્રવ્ય સ્વભાવની વાત છે.
જો કે અનાદિ બંધપર્યાયની અપેક્ષા આ જ્ઞાયકભાવ સંસાર અવસ્થામાં પુદ્ગલકર્મોની સાથે દૂધ-પાણીની જેમ એકમેક થઈ રહ્યો છે, પરંતુ જ્યારે દ્રવ્ય સ્વભાવની અપેક્ષાથી જોવામાં આવે તો શુભાશુભ ભાવોનાં સ્વભાવરૂપ પરિણમિત ન હોવાથી તે પ્રમત પણ નથી અને અપ્રમત પણ નથી.
જેનો અંત અત્યંત કઠિન છે, એવા વિભિન્ન પ્રકારના કષાયોના ઉદયને વશ થઈને, પુણ્ય-પાપને ઉત્પન્ન કરવાવાળા જે અનેક પ્રકારના શુભાશુભ ભાવ થાય છે, એમના સ્વભાવરૂપ આ ભગવાન આત્મા પરિણમિત નથી થતો; એટલા માટે આ પ્રમત પણ નથી અને અપ્રમત પણ નથી. આ દ્રવ્ય સ્વભાવની વાત છે.
શુભાશુભના સ્વભાવરૂપ પરિણમિત થવું એક પ્રકારથી જડરૂપ પરિણમિત થવું જ છે, કારણ કે આ પરિણમન જડ કર્મના ઉદયને વશ હોય છે. આ જ્ઞાયકભાવ એ શુભાશુભ ભાવરૂપ પરિણમિત નથી થતો. આ કારણ આ પ્રમત પણ નથી અને અપ્રમત પણ નથી. જ્ઞાયકભાવ ન તો મલિન ભાવરૂપ જ છે, ન પર્યાયગત નિર્મળ ભાવરૂપ, કારણ કે તે પરિણમનરૂપ જ નથી, એ તો અપરિણામી તત્ત્વ છે.
અહા ! જ્ઞાયકભાવ કે જે એકરૂપ વસ્તુ છે તે શુભાશુભ ભાવરૂપે થઈ નથી તેથી અપ્રમત-પ્રમત એવા ગુણસ્થાનકના ભેદો જ્ઞાયકભાવમાં નથી. એટલેકે ચૈતન્યની એકરૂપરસજાણક સ્વભાવની એકરૂપરસ – બીજારૂપે એ શુભાશુભ ભાવ પણ થયો નથી. ચેતન્ય રસ, જ્ઞાયકરસ - અચેતનના શુભાશુભભાવો પણ થતો નથી. જ્ઞાયક અસ્તિત્ત્વરસ કે જેની હયાતી જ્ઞાયક – સ્વભાવરૂપ છે તે શુભાશુભપણે થતો નથી – અર્થાત્ શુભાશુભભાવથી તે પૃથ્થક છે – કારણ કે તે જ્ઞાયકભાવે જ રહ્યો છે. માટે તેને પ્રમત – અપ્રમત એવા ભેદ લાગુ પડતા નથી. અપ્રમત તે અશુદ્ધ પરિણામ? હા, કેમ કે તે ભેદ છે ને! કેવળ જ્ઞાનનું તેરમું ગુણસ્થાન પણ આત્મામાં નથી - અરે, ચૌદમું ગુણસ્થાન પણ આત્મામાં નથી, કેમ કે તે તો ભેદ છે ને ! તેમ જ તે દરેકમાં ઉદય ભાવ છે ને ! એ જ્ઞાયકભાવ શુભાશુભપણે થયેલ નથી તેથી તે અપ્રમત-પ્રમત નથી અને તેથી તે ગુણસ્થાનકના ભેદરૂપ થયેલ નથી.
અનાદિ અનંત અને એકરૂપ એવો જે જ્ઞાનરસમય ચૈતન્યધામ અને ચૈતન્યરસકંદમય પ્રભુ આત્મા છે તે કોઈ દિ શુભાશુભભાવપણે થયેલ નથી અને તે દ્રષ્ટિનો વિષય છે તેમજ તે જ્ઞાયકને અહીંયા ભૂતાર્થ છતો પદાર્થ કહ્યો છે. અહીં જ્ઞાયકભાવ.. જ્ઞાયકભાવ... જ્ઞાયકભાવ.. એમ ધ્રુવ પ્રવાહરૂપ છે. ચૈતન્યપૂરના ધ્રુવપ્રવાહરૂપ છે. પાણીનું પૂર એક
---(૨૮)
| SR No. | 006042 |
| Book Title | Samaysara Darshan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramniklal Savla |
| Publisher | Anandji Kalyanji Pedhi |
| Publication Year | |
| Total Pages | 248 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 18 MB |