Samaysara Darshan

SR No.: 006042
Original Sutra Author: N/A
Author: Ramniklal Savla
Publisher: Anandji Kalyanji Pedhi
Total Pages: 248
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 18 MB

Page 33

સમયસાર દર્શન
બંધકથાથી જ વિસંવાદની આપત્તિ આવે છે, તો પછી બંધ જેનું મૂળ છે એવું જે પુદ્ગલકર્મોના પ્રદેશોમાં સ્થિત થવું, તે જેનું મૂળ છે એવી પરસમયપણું તેનાથી ઉત્પન્ન થતું (પરસમયસ્વસમયરૂપ) દ્વિવિધપણું તેને (જીવ નામના સમયને) ક્યાંથી હોય ? માટે સમયનું એકપણું હોવું જ સિદ્ધ થાય છે.
જ્યારે બધા જ પદાર્થ પરસ્પર ભિન્ન જ છે તો પછી આ બંધનની વાત જીવની સાથે જ કેમ ?
બીજી ગાથામાં ‘સમય’ શબ્દનો અર્થ ‘જીવ' દ્રવ્ય લેવામાં આવ્યો છે. જે એક સમયમાં ગમન કરે અને જ્ઞાન પણ કરે. અહીં ત્રીજી ગાથામાં ‘છ દ્રવ્ય’ લેવામાં આવ્યો છે. જે પોતાના ગુણ – પર્યાયોને પ્રાપ્ત હો તેને સમય કહે છે. બીજી ગાથામાં સમયનું દ્વિવિધપણું બતાવ્યું અને અહીંયા તેનો નિષેધ કરવામાં આવ્યો છે, તેમાં બાધા ઉપસ્થિત કરી છે.
અહીંયા એ કહેવામાં આવ્યું છે કે જ્યારે પ્રત્યેક દ્રવ્ય ભિન્ન ભિન્ન જ છે, પોત પોતામાં રહે છે, કોઈ કોઈને સ્પર્શતું પણ નથી, તો પછી આત્માનો પુદ્ગલના પ્રદેશોમાં સ્થિત થવું કેમ સંભવે છે ? આ બંધની કથામાં જ વિસંવાદ છે. આ બંધની કથા જ વિસંવાદ ઉત્પન્ન કરવાવાળી છે. જ્યારે બે દ્રવ્ય પરસ્પર મળતાં જ નથી તો બંધની વાતમાં દમ જ ક્યાં છે ?
જ્યારે આત્મા બંધાયો જ નથી તો તેનું પરસમયપણું ટકતું જ નથી. જ્યારે પરસમય નથી ત્યારે સ્વસમય કહેવું પણ ઠીક નથી; કારણ કે પરસમય તો સ્વસમયની અપેક્ષાએ કહેવામાં આવ્યું છે. એટલે સમય તો સમય જ છે, એ તો સ્વસમય કે પરસમય નથી. આ બંધની કથાએ તો આવા બે ભેદ કર્યા છે; એટલે તો બંધની કથા તો વિસંવાદ પેદા કરવાવાળી છે, દુવિધા પેદા કરવાવાળી છે.
આ વિસંવાદ મટાવવા બંધની વાત જ ન કરો. એકત્ત્વ - વિભક્ત આત્માની કથા વિસંવાદ મટાડવાવાળી છે. તો હવે તમને આ એકત્ત્વ – વિભકત આત્માની કથા સંભળાવીશ. સારાંશ
અહીં એકત્ત્વનિશ્ચયગત ‘સમય’નો અર્થ સ્પષ્ટ કરતાં બધા જ પદાર્થોના સંબંધમાં ચાર વાત સ્પષ્ટ કરવામાં આવી છે.
(૧) જીવાદિ બધા પદાર્થ પોતાનામાં જ મગ્ન છે, પોતાના જ ગુણ – પર્યાયોને ચુંબે છે, પરને સ્પર્શ સુધા નથી કરતાં.
(૨) તેઓ એક ક્ષેત્રાવગાહરૂપથી અત્યંત નિકટ રહેવા છતાં પોતાના સ્વરૂપથી ચુત નથી થતા, પોતાના સ્વભાવને છોડતાં નથી.
૧૬