________________
આ સમયસાર દર્શન પ્રગટ કરે છે. આ ભેદજ્ઞાનજ્યોતિનો ઉદય થતાં સર્વ પરદ્રવ્યોથી છૂટી, દર્શનજ્ઞાન સ્વભાવમાં પર્યાયરહિત અભેદ ત્રિકાળ ધ્રુવ, ચૈતન્યરૂપ આત્મતત્ત્વમાં દષ્ટિ કરી તેની સાથે એકત્ત્વગતપણે વર્તે છે ત્યારે દર્શન-જ્ઞાન-ચારિત્રમાં સ્થિત થયો એમ કહેવાય છે. યુગપસ્વને એકત્ત્વપૂર્વક જાણતો અને સ્વમાં એકત્ત્વપણે પરિણમતો તે ‘સ્વસમય' જાણવામાં આવે છે. શુદ્ધ, અભેદ, ચેતન્યપૂર્ણાનંદ સ્વરૂપ ભગવાનની રુચિ તે સમ્યક્દર્શન, તેનું જ્ઞાન તે સમ્યજ્ઞાન અને તેમાં રમણતા-સ્થિરતા તે ચારિત્ર. તે દર્શન-જ્ઞાન-ચારિત્રમાં સ્થિત થવાથી યુગપ સ્વને એકત્ત્વપણે જાણતો અને પરિણમતો તે ‘સ્વસમય' જાણ એમ
કહે છે. (૪) દર્શનજ્ઞાનસ્વભાવી આત્મા અનાદિ અજ્ઞાનથી મોહમાં પડી, પોતાના સ્વભાવથી
છૂટી રાગદ્વેષને એકત્ત્વપણે જાણતો અને એકત્વપણે પરિણમતો વર્તે છે ત્યારે તે પુદ્ગલકર્મોના પ્રદેશમાં સ્થિત હોવાથી તેને પરસમય છે એમ જાણવામાં
આવે છે. (૫) આત્માઆત્માપણે પરિણમ્યો, સ્વભાવપણે પરિણમ્યોતે “સ્વસમય છે. આ “સ્વસમય'
તે પરિણમનરૂપ છે, સદ્ભૂત વ્યવહાર છે. દર્શનજ્ઞાન સ્વભાવ એ ત્રિકાળ ઉપયોગ છે. ઉપયોગ તે આત્મા છે ને ? આવો ત્રિકાળ ઉપયોગરૂપ જે સ્વભાવ, એની હયાતીરૂપ જે આત્મતત્ત્વ તેની રુચિ, જ્ઞાન અને રમણતા એ સમ્યક્રરત્નત્રયરૂપ ધર્મ
છે. તે વડે જીવ ધર્માત્મા છે, આ સ્વસમય છે. (૬) અને પરસ્વભાવરૂપ-મોહરાગદ્વેષરૂપ થઈને રહે તે પરસમય છે. અર્થાત્ પોતાના શુદ્ધ
ત્રિકાળી સ્વરૂપથી શ્રુત થઈને પુણ્ય-પાપ વા રાગદ્વેષને એકપણે એકકાળે જાણતો
અને પરિણમતો જે આત્મા તે અનાત્મા તથા પરસમય છે એમ જાણવામાં આવે છે. (૭) એકપણે સ્વસ્વરૂપપણે પરિણમે તે સ્વસમય અને અન્યપણે રાગાદિપણે પરિણમે તે
પરસમય છે. એક જીવને આ પ્રમાણે દ્વિવિધપણું છે તે અશોભારૂપ છે.
૧૪.
