Page Text
________________
#
સ્વાનુભૂતિ
ક સ્વાનુભૂતિ પોતાના શુદ્ધ આત્મ તત્ત્વ સિવાય અન્ય સમસ્ત પરભાવોથી અત્યંત નિરપેક્ષ છે.
નિજ પરમાત્મતત્ત્વનાં સમ્યક્ શ્રદ્ધાન-જ્ઞાન-અનુષ્ઠાનરૂપ શુદ્ધ રત્નત્રયાત્મક માર્ગ પરમ નિરપેક્ષ હોવાથી મોક્ષનો ઉપાય છે, અને તે શુદ્ધ રત્નત્રયનું ફળ સ્વાસ્મોપલબ્ધિ છે.” “શ્રી નિયમસાર' - પ્રવચનસારમાં ત્રણ અધિકાર (૧) જ્ઞાનતત્ત્વ પ્રજ્ઞાપન-એ સમ્યજ્ઞાનનો અધિકાર છે (૨) શેયતત્ત્વ પ્રજ્ઞાપન એ સમ્યગ્દર્શનનો અધિકાર છે અને (૩) ચરણાનુયોગ સૂચક ચૂલિકા એ સમ્યગ્યારિત્રનો અધિકાર છે.
શેયનો સ્વભાવ જ એવો છે કે જે સમયે જે પર્યાય થવાની હોય તે જ થાય. તે તેની . જન્મક્ષણ છે.એમ સમ્યગ્દષ્ટિ પ્રતીતિ કરે છે..
સમ્યગ્દર્શનનો વિષય ભલે અભેદ એક જ્ઞાયક છે, પણ જ્ઞાનપ્રધાન શૈલીથી જ્ઞાન અને શેય-બંનેની યથાર્થ પ્રતીતિને સમ્યગ્દર્શન કહેવામાં આવે છે. એકલા દ્રવ્યની અભેદદષ્ટિ તે સમ્યગ્દર્શન-એ દર્શન પ્રધાન કથન છે.
પ્રવચનસાર ગાથા ૨૪૨ ની ટીકામાં જ્ઞાનપ્રધાન શૈલીથી સમ્યગ્દર્શનની વ્યાખ્યા કરી છે. ત્યાં કહ્યું છે કે, “શેયતત્ત્વ અને જ્ઞાતૃતત્ત્વની તથા પ્રકારે (જેમ છે તેમ યથાર્થ) પ્રતીતિ જેનું લક્ષણ છે તે સમ્યગ્દર્શન પર્યાય છે; શેયતત્ત્વ અને જ્ઞાતૃતત્ત્વની તથા પ્રકારે અનુભૂતિ જેનું લક્ષણ છે તે જ્ઞાનપર્યાય છે; ઊય અને જ્ઞાતાની જે ક્રિયાંતરથી નિવૃત્તિ તેના વડે રચાતી દ્રષ્ટજ્ઞાતૃતત્ત્વમાં પરિણતિ જેનું લક્ષણ છે તે ચારિત્ર્ય પર્યાય છે.
દૃષ્ટિપ્રધાન કથનમાં એકલા અભેદની દૃષ્ટિને (શ્રદ્ધાને) સમ્યગ્દર્શન કર્યું છે. જ્ઞાન પ્રધાન કથનમાં અનુભવને જ્ઞાનપર્યાય કહી છે. તથા શુભરાગની ક્રિયાથી નિવૃત્તિ અને જાણનાર-દેખનાર સ્વભાવમાં રમણતાને ચારિત્ર પર્યાય કહી છે.
આત્મસિદ્ધિમાં “અનુભવ-લક્ષ-પ્રતીત' એમ શબ્દો છે. ત્યાં “પ્રતીત' એ શ્રદ્ધાની પર્યાય છે, લ” એ જ્ઞાનની પર્યાય છે, “અનુભવ” એ ચારિત્રની પર્યાય છે.
-૧૪)
| SR No. | 006042 |
| Book Title | Samaysara Darshan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramniklal Savla |
| Publisher | Anandji Kalyanji Pedhi |
| Publication Year | |
| Total Pages | 248 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 18 MB |