Samaysara Darshan

SR No.: 006042
Original Sutra Author: N/A
Author: Ramniklal Savla
Publisher: Anandji Kalyanji Pedhi
Total Pages: 248
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 18 MB

Page 107

દષ્ટિનો વિષય છે! (૩) અનુભવ અને સમ્યગ્દર્શન અવસ્થા છે. તેને અને આત્માને ત્રિકાળ સંબંધ નથી, કેમ કે અવસ્થા બદલી જાય છે.
(૪) દર્શન નિમિત્તનો સ્વીકાર કરતું નથી, પરંતુ પછીથી ઉપચારથી નિમિત્ત કહેવાય છે. (૫) જ્ઞાન નિમિત્તને જાણે છે, દર્શનના કાળે નિમિત્ત નથી, પાછળથી નિમિત્ત કહેવાયું, નિમિત્તને રાગ વડે જાણે છે ત્યાં સુધી જ્ઞાન વિનાશી-અનિત્ય છે, તે અવિનાશીને લાભ કરતું નથી. તે તો પૂર્વનો ઉઘાડ છે, પોતે જ જ્યારે સ્વયંની તરફ ઢળીને નિર્ણય કર્યો ત્યારે તેને નિમિત્ત કહેવાય છે. જે સમયે અવિનાશી જ્ઞાન થાય છે તે સમયે નિમિત્તનો પ્રશ્ન જ રહેતો નથી.
(૬) જ્ઞાન સામાન્ય તરફ ઢળી ગયું કે તરત જ સંસાર છૂટી ગયો. સંસાર છૂટવાનું કારણ દ્રવ્ય પોતે જ છે. જ્ઞાન થયા બાદ નિમિત્ત કહેવામાં આવે છે.
(૭) ધ્રુવ શક્તિ સાધ્ય છે, મોક્ષ સાધ્ય નથી. મોક્ષ પ્રગટ થાય છે. પ્રગટ-અપ્રગટ પર્યાયમાં થાય છે, ધ્રુવ નિત્ય પ્રગટ જ છે, પ્રગટ-અપ્રગટનો સવાલ વસ્તુમાં છે જ નહિ, વસ્તુ સાધ્ય, નિર્ણય (વ્યવહાર) સાધન.
(૮) ધ્રુવ લક્ષમાં આવવાથી નિર્મળ અવસ્થા સહજ પ્રગટે છે. પુરુષાર્થ કરવો પડતો નથી. પુરુષાર્થ સહજ થઈ જાય છે.
(૯) પર્યાયનો આશ્રય શું ! આશ્રય તો સ્વભાવનો જ ! ધ્રુવ અને મોક્ષ-બંનેને સાધ્ય માનતાં તો બે ભંગ પડી જાય. દર્શનનો વિષય ભંગ નથી.
(૧૦) સમ્યગ્દર્શન કે કેવળજ્ઞાન પ્રગટે તે નિશ્ચયથી આદરણીય નથી. સાધ્ય-સાધનનો ભેદ નિશ્ચયમાં છે જ નહિ. ભેદ ઉપર જોર જાય તો અભેદ ઉપર જોર આવતું નથી.
(૫) દૃષ્ટિના નિધાન (સારભૂત)
પુરુષાર્થ કરવાની કળ અંદર સૂઝી જાય તો માર્ગ મળ્યે જ છૂટકો. કળ એટલે પોતાનો સ્વભાવ છે તેને ઓળખીને અંતરમાં પોતે પોતાને ગ્રહણ કરવું તે. પોતે જ પોતાને પકડી શકે, બીજો કોણ પકડાવે? અનેક જાતની વિભાવ પર્યાયો વચ્ચે રહેનારો આત્મા શાશ્વત છે, તેને સૂક્ષ્મ થઈને જો. શાસ્ત્રમાં આવે છે કે-પ્રજ્ઞા છીણી વડે પોતે પોતાને પરથી ને રાગાદિ વિભાવોથી જુદો પાડે. પોતે સૂક્ષ્મ દૃષ્ટિ કરે, પોતે પોતાને જુએ, ધીરે થઈ પોતે પોતાની પરિણતિને પોતા તરફ દોડાવે. એવું કોઈ જ્ઞાન ને વિરકતિ પ્રગટ થાય કે જેથી પોતે પોતાને ગ્રહણ કરે. કળ પોતે જ પોતાને અંદરથી સૂઝાડી શકે એમ છે. સત્ પુરુષોએ જે માર્ગ બતાવ્યો છે તે માર્ગે ચાલવાથી અંદર જ્ઞાન અને આનંદ વગેરે બધું પ્રગટ થાય છે.
૯૦