________________
માનથી થતા ગેરફાયદા અને તેને જય કરવાને ઉપાય. ૧૯૩
ધને શાંત કરવાને ઉપાય. क्रोधवश्रेस्तदहाय शमनाय शुभात्मभिः !
श्रयणीया क्षमैकैव संयमारामसारणीः ॥११॥ ક્રોધરૂપ અગ્નિને તત્કાળ શાંત કરવા માટે ઉત્તમ મનુષ્યોએ સંયમરૂપ બગીચાને નવ પલ્લવિત કરનાર નીક (પાણીના ધારીયા) સમાન એક ક્ષમાનો જ આશ્રય કરે, અર્થાત્ ક્રોધને શાંત કરવા માટે એક ક્ષમાજ સમર્થ છે. ૧૧. માનથી થતા ગેરફાયદા અને તેને જય કરવાને ઉપાય,
विनयश्रुतशीलानां त्रिवर्गस्य च घातकः ! विवेकलोचनं लुपन् मानोऽधकरणो नृणां ॥ १२ ॥ जातिलाभकुलैश्चर्यबलरूपतपः श्रुतैः। कुर्वन् मदं पुनस्तानि होनानि लभते जनः ॥ १३ ॥ उत्सर्पयन् दोषशाखा गुणमूलान्यधोनयन् ।
उन्मूलनीयो मानदुस्तन्मादवसरित्प्लवैः ॥ १४ ॥ વિનય, શ્રુતજ્ઞાન, શીલ (આચાર) અને ધર્મ અર્થ કામ રૂપ ત્રણ વર્ગને ઘાત કરનાર માન, વિવેકરૂપ નેત્ર ફેડી નાંખી મનુષ્યોને આંધળા કરે છે. જાતિને, લાભ કુળને, એશ્વર્યને, બલને રૂપને તપને, અને શ્રતને મદ કરનાર માણસ ફરી ફરી તે તે વસ્તુની હીનતા પામે છે. માટે દેષરૂપી શાખાઓને વિસ્તારતા અને ગુણરૂપ મૂલોને નીચે લઈ જતા માનરૂપ વૃક્ષને નમ્રતા યા કે મળતારૂપ નદીના પૂરવડે કરી મૂલથી ઉખેડી નાંખ. ૧૨-૧૩–૧૪.
વિવેચન- ઉત્તમ, મધ્યમ અધમાદિ અનેક જાતિના ભેદને અનુભવ કરનારે તેને મદ કરે, એ અગ્ય છે. ઉત્તમ જાતિ પામેલ અધમ જાતિ પણ પામે છે, અને અધમજાતિ પામેલ ઉત્તમ પણ પામે છે, માટે જાતિ શાશ્વતી નથી જ, એટલે તેને ગર્વ કરે એ કેવળ અજ્ઞાનતાજ છે. અંતરીય કર્મને ક્ષય થવાથીજ ધનાદિને લાભ મળે છે. તે વસ્તુ તત્વના જ્ઞાતાએ લાભમદ શા માટે કરે જોઈએ? કેમકે મહેનત કરીને વસ્તુ મેળવી છે. અકુલિને પણ બુદ્ધિ અને વૈભવમાં ય આચારમાં અધિક જોવામાં આવે છે, તે
