________________
પરમાણુ ખણ્ડ ઇત્રીશી–ભાષાન્તરે.
[૭]
બદલાવા છતાં ગુણે બદલાતા નથી એ સિદ્ધાન્તને મુખ્ય કેમ ગણવો જોઈએ? અર્થાત એ સિદ્ધાન્તને આધારે અલ્પબહુવની પ્રરૂપણા કેવી રીતે કરી શકાય? એ પ્રશ્ન છે.
અવતરણ–૧૩ મી અને ૧૪મી ગાથામાં જે શંકા પ્રદર્શિત કરી કે દ્રવ્ય બદલાતાં ગુણ બદલાવા જ જોઈએ એ નિયમ નથી. તેમજ ગુણ બદલાયે દ્રવ્ય બદલાવું જ જોઈએ એ પણ નિયમ નથી તે દ્રવ્યની સ્થિતિ અલ્પકાળ અને ગુણોની સ્થિતિ ઘણે કાળ ટકી રહેનારી કહી તે કેમ ઘટી શકે? તેનો ઉત્તર આ ગાથામાં દર્શાવે છે,
जएण सच्चं किं पुण, गुणबाहुल्ला न सवगुणनासो दवस्स तदन्नत्ते-वि बहुतराणं गुणाण विई ॥१५॥
નાથા –ઉત્તરમાં કહીએ છીએ કે તમારી શંકા સત્ય છે, પરન્તુ એ બાબતમાં તાત્પર્ય શું છે તે કહેવાય છે કે ગુણે ઘણું હોવાથી સર્વ ગુણોનો નાશ થતો નથી, તેથી દ્રવ્યનું તદન્યત્ર થતાં (દ્રવ્ય બદલાતાં) પણ ઘણા ગુણે કાયમ રહે છે કે ૧૫
જોવા–દ્રવ્ય બદલાતાં ગુણનું બદલાવું, અને દ્રવ્ય કાયમ રહેતાં પણ ગુણનું બદલાવું જે કહ્યું તે વાત સત્ય છે, કારણ કે કથંચિત (અનેકાત પણે) એ બને ભાંગાને પણ સંભવ છે. પરન્તુ તાત્પર્ય શું છે? તે કહીએ છીએ કે–એક પરમાણુ સ્કધમાં ગુણેનું એટલે વણ–ગંધ-રસ વિગેરેનું બાહુલ્ય હોવાથી (ઘણું વર્ણ—ઘણું ગંધ-ઘણુ રસ અને ઘણું સ્પર્શ હેવાથી) ઘણા ગુણે હોય છે, તેથી સર્વ ગુણેને વિનાશ થતો નથી. દ્રવ્યનું તદન્યત્વ થવા છતાં પણ એટલે કેટલાક પરમાણુઓ આવી મળવાથી અથવા કેટલાએક પરમાણુઓ ચાલ્યા જવાથી દ્રવ્યનો નાશ થવા છતાં પણ અને દ્રવ્યનો નાશ થવા સાથે ઘણા વર્ણ ગંધ
૧ એક પરમાણુકંધમાં એટલે વિવક્ષિત એક પુદ્ગલસ્કંધમાં.
૨ ૫ વર્ણ - ૨ ગંધ- ૫ રસ-અને ૮ સ્પર્શ. તથા ગતિ પરિણામ વિગેરે,
