________________
(૧૦)
પરમાણુ ખડ છત્રીશી-ભાષાન્તર. जम्हा तत्थऽन्नत्थय, सच्चिय योगाहणा जवेरिखत्ते तम्दा खित्तद्वायोऽवगाहणद्धा असंखगुणा ॥५॥
જાથા–જે કારણ માટે તે વિવક્ષિત ક્ષેત્રમાં, અને બીજા ક્ષેત્રમાં પણ નિશ્ચય તેજ અવગાહના હોય છે, તે કારણથી (ક્ષેત્ર સ્થાનાયુ ) ક્ષેત્રાધાથી અવગાહન અધા (અવગાહના સ્થાનાયુ:) અસંખ્યગુણ છે,
ટીવાર્થ –જે કારણથી તબ્ધ (૪૪) એટલે વિવક્ષિત ક્ષેત્રમાં અને વિવક્ષિત ક્ષેત્રથી બીજા અન્ય ક્ષેત્રમાં પણ રામ (t વ) એટલે પૂવક્ષેત્રના સંબંધવાળીજ (એટલે પ્રથમના લેત્રમાં જે અવગાહના હતી તેની તેજ ) અવગાહના હોય છે (હેઈ શકે છે, તેથી ક્ષેત્રાદ્ધિાથી અવગાહન અદધા અસંખ્યગુણી છે,
અવતરણ–એ પ્રમાણે ત્રિસ્થાનાયુથી અવગાહનસ્થાનાયુ: અસંખ્ય ગુણ છે, એમ પ્રતિપાદન કરીને હવે અવગાહનસ્થાનાયુથી દ્રવ્યસ્થાનાયુ: અસંખ્યગુણ કેવી રીતે હેય? તે આ ગાથાથી દર્શાવાય છે, संकोअ विकोएण व, उवरमियाएऽवगाहणाएवि तित्तिअमित्ताणचित्र, चिरंपि दवाणऽवत्थाणं ॥६॥
જાથા–સંકેચ અને વિકાચવડે અવગાહના બદલાઈ જાય તો પણ તેટલાજ પ્રમાણવાળું તે દ્રવ્ય તો દીર્ઘકાળ સુધી પણ રહે છે.
રોઝા –સંકેચ અને વિકેચવડે અવગાહના બદલાય છે તો પણ જેટલાં દ્રવ્યોને એટલે જેટલી સંખ્યાવાળા પરમાણુઓને સ્કંધ પ્રથમ બનેલો હતો તેટલીજ સંથાવાળા પુદગલેને તે સ્કંધ દીર્ઘકાળ સુધી પણ કાયમ રહે છે. ( તેથી અવગાહનાયુ: થી દ્રવ્યાયુ: અસંખ્ય ગુણ છે-ઇતિ સંબંધ:) અહિં તાત્પર્ય એ છે કે અમુક ક્ષેત્ર પ્રદેશમાં પરમાણુ પુગલનું જે વ્યાપ્ત થવું તે '( એટલે પુગલસ્કંધ જેટલા આકાશ પ્રદેશમાં વ્યાપ્ત થયો હેયફેલાઈને રહેલો હોય તેટલા આકાશ પ્રદેશ પ્રમાણની વિવક્ષિત)
