________________
શ્રી નિગદ છત્રીશી–ભાષાન્તર.
[૨૨૧]
(અર્થાત અખંડગાળામાં) હોય છે, પરનું અન્યત્ર એટલે ખંડગાળામાં છ દિશિની સ્પશના હોતી નથી, એ તાત્પર્ય છે, અને તે સંપૂર્ણ ગળે લેકના મધ્યમાંજ હોય છે, પરંતુ અલેકની પાસે (એટલે લેકને અને) નહિ, હવે ગ્રંથકાર પર એટલે પ્રતિવાદીને જે શંકા ઉપસ્થિતિ થઈ શકે એવી શંકા સ્વત: ઉપજાવે છે.
અવતરણ–ગ્રંથકાર પ્રતિવાદી તરફથી શંકા કરતા છતા કહે છે કેउक्कोसमसंखगुणं, जहन्नयाओ पर्य हवइ किं नु ? नणु तिदिसिफुसणाओ, छदिसिकुसगा भवे दुगूणा ४
જાથાથ– જઘન્યપદથી ઉત્કૃષ્ટપદ અસંખ્યગુણ કેવી રીતે હોય? કારણકે ત્રણ દિશિની સ્પર્શના કરતાં છ દિશિની સ્પર્શને દ્વિગુણ (બમણી ) હોય છે. ૪
હોવા–જાનપદે એક આકાશપ્રદેશમાં અવગાહેલા જીવપ્રદેશના સમૂહની અપેક્ષાએ ઉત્કૃષ્ટપદ અસંખ્ય ગુણ કહ્યું તે કેવી રીતે હોય? અર્થાત તેમ ન હોય, શા માટે ન હોય? એમ જે પૂછતા હો તો કહીએ છીએ કે ત્રણ દિશિની સ્પશનાથી છ દિશિની સ્પર્શના નિશ્ચય દ્વિગુણ હોય છે, કારણકે ત્રણને બેએ ગુણવાથી છ જ આવે છે. અહિં ગાથામાં નવુ શબ્દ નિશ્ચયવાચક છે, અથવા અમાના અર્થમાં છે. ( અર્થાત વિરૂદ્ધ વાકયને ક્ષમા કરી તેવા વિરૂદ્ધસ્વરૂપમાંજ નહિં રહેવા દેવા માટે છે.) અહિં (ગાથામાં) કાપાઠથી હેતુ સમજાય છે તેથી સ્પષ્ટ હેતુ એ છે કે તે અંગેળો અને જે ગોળાને ૬ દિશિની સ્પર્શના તે અખંડ–સંપૂર્ણ ગળો કહેવાય. તે કારણથી ગ્રંથકતએ ત્રણ દિશિની સ્પર્શને ખંડગોળામાં અને ૬ દિશિની સ્પર્શના સંપૂર્ણ ગળામાં હોય એમ કહ્યું છે, પરંતુ એમ કહેવાથી ખંડગોળાને કે સંપૂર્ણ ગળાનો અર્થ ભિન્ન નથી. અથોત એ વાકે લલલ | ભાવે વિચારવાં પણ આધારાધેય ભાવે ન વિચારવાં.
૧ મધ્યમાં એટલે તદ્દન મધ્યમાં નહિં પણ લોકના અન્તભાગ વિના અંદરના સર્વ ભાગમાં, અર્થાત લેકની છેડે નહિં પણ લેકની અંદર.
૨ ગર્ભિત અર્થવાળા વાક્યને કાકુપાઠ કહેવામાં આવે છે કે જે
