________________
[૧૮]
શ્રી નિગોદછત્રીશી–ભાષાન્તર.
શરીરમાં એક જીવવાળી છે, તે પ્રત્યેક વનસ્પતિ કહેવાય, અને જેના એક શરીરમાં અનંતજીવ છે તે સાધારણ વનસ્પતિ ગણાય છે, એ પ્રમાણે પૃથ્વીકાયાદિક ચાર કાયમાં એક શરીરને વિષે અનંત જીવ હોઈ શકતા નથી, તે કારણથી પૃથ્વીકાયાદિક ચારકાને સાધારણપણું નથી,
શંકા –તો જેમ વનસ્પતિને વિષે એક શરીરમાં એક જીવ હોવાથી પ્રત્યેક વનસ્પતિ કહેવાય છે તેમ પૃથ્વીકાયાદિક ચારમાં એક શરીરમાં એક જીવ છે કે વિશેષ જીવ છે? અને જો એકજ જીવ હોય તો તે પૃથ્વીકાયાદિકને પ્રત્યેક પૃથ્વીકાયાદિક કહેવાય કે નહિ?
ઉત્તર–પૃથ્વીકાયાદિક ચારકાયને વિષે એક શરીરમાં એકજ જીવ હોય છે. અને તેમ હોવાથી તે પૃથ્વીકાયાદિને પ્રત્યેક ગણી શકાય,
શંકા–પૃથ્વીકાયાદિ ચાર નિકાયને કેઈપણ ગ્રંથમાં કે શાસ્ત્રમાં પ્રત્યેક પૃથ્વીકાય, પ્રત્યેક અપકાય ઇત્યાદિ શબ્દથી કહેલી નથી અને તમો પ્રત્યેક કહો છો તે શી રીતે? કારણકે દરેક સ્થાને શાસ્ત્રમાં વનસ્પતિમાંજ પ્રત્યેકવનસ્પતિ એ ભેદ ગણાવ્યો છે, પરન્તુ જેમ વનસ્પતિને પ્રત્યેક વિશેષણથી કહી છે તેમ પૃથ્વીકાયાદિ કેઈ નિકાયને પ્રત્યેક પૃથ્વીકાયાદિ કહેલ નથી તે તે કેવી રીતે?
ઉત્તર:–પૃથ્વીકાયાદિ જ નિકાયમાં પ્રત્યેક સિવાય બીજો (સાધારણ) ભેદ હેત તો પ્રત્યેકપૃથ્વીકાય કે પ્રત્યેકઅકાય એમ કહેવાની અવશ્ય જરૂર હતી, પરન્તુ જે નિકાય કેવળ પ્રત્યેક રૂપ એકજ ભેદવાળી છે તેને પ્રત્યેક શબ્દ સહિત કહેવાની જરૂર નથી. માટે પૃથ્વીકાયાદિકમાં પ્રત્યેક પૃથ્વીકાયાદિ વ્યપદેશ કરવો નિરર્થક છે, પરન્તુ તેથી એ જીવો પ્રત્યેક નથી એમ તો નહિંજ, કારણ કે પૃથ્વીકાયાદિ ચાર નિકાયના ને પ્રત્યેક નામકર્મનો ઉદય હેવાથી એકેક શરીરમાં એકેક જીવવાળા છે,
એ પ્રમાણે પૃથ્વીકાયાદિ ચાર નિકો અને પ્રત્યેક વનસ્પતિ એ પાંચ ભેદ એકેક શરીરમાં એકેક જીવવાળા છે, અને શેષ સૂક્ષ્મ
