Gyansara Prakaran Part 01

SR No.: 006013
Original Sutra Author: N/A
Author: Chandraguptasuri
Publisher: Anekant Prakashan Jain Religious Trust
Publication Year: 2007
Total Pages: 156
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 11 MB

Page 57

જે પણ ભેદ વર્તાય છે તે પણ ઔપાધિક કર્મના ઉદયને લઇને છે. પણ વસ્તુગત એ ભેદ નથી – એનો જેમને ખ્યાલ છે, તેમને તે તે જીવોની પ્રત્યે રાગ-દ્વેષ થવાનું કોઇ જ કારણ નથી. તેથી તેમને રાગદ્વેષની પરિણતિના અભાવના કારણે ‘શમ-સમતા’ની પ્રાપ્તિ થાય છે. જેથી કાલાન્તરે શમને પામેલા તે મહાત્માઓ મોક્ષને પ્રાપ્ત કરનારા બને છે. કારણ કે શમથી જ મોક્ષની પ્રાપ્તિ થાય છે. આ વાતને જ સ્પષ્ટ કરાય છે .
:
आरुरुक्षुर्मुनिर्योगं, श्रयेद् बाह्यक्रियामपि । યોગઢ: શમાવેવ, શુઘ્નત્યન્તતિયિઃ ૬-૩॥
આશય એ છે કે ઉપર જણાવ્યા મુજબ શમથી જ મોક્ષની પ્રાપ્તિ થતી હોય તો બાહ્યક્રિયા વગેરેનું કોઇ જ પ્રયોજન રહે નહિ. જ્ઞાનથી જ શમની પ્રાપ્તિ થાય છે અને શમથી મોક્ષની પ્રાપ્તિ થઇ જશે. આવી શંકાનું સમાધાન આ શ્લોકથી કરાય છે. ‘‘શમ-સમતા સ્વરૂપ યોગમાર્ગે આરોહણ કરવાની ઇચ્છાવાળા મુનિભગવન્તે બાહ્ય આવશ્યકાદિ ક્રિયા કરવી જોઇએ. પરન્તુ યોગમાર્ગે આઢ થયેલા મહાત્મા અભ્યન્તરક્રિયાને કરતા શમથી જ શુદ્ધ થાય છે.’’
જે સાધક મહાત્માઓને શમસ્વરૂપ યોગની પ્રાપ્તિ થઇ નથી, એવા મહાત્માઓને યોગને પ્રાપ્ત કરવાની ઇચ્છા હોય તો; તે મહાત્માઓએ, શ્રી વીતરાગ પરમાત્માએ ઉપદેશેલી પરમતારક આવશ્યકાદિ ક્રિયાઓનો આશ્રય કરવો જોઇએ. કારણ કે તેવી બાહ્યક્રિયાઓથી શમની પ્રાપ્તિ થતી હોય છે. જ્યાં સુધી વિષય કષાયથી અને તેનાં નિમિત્તોથી દૂર ન થઇએ ત્યાં સુધી શમને પ્રાપ્ત કરવાનું શક્ય નથી. બાહ્ય ક્રિયાઓમાં પણ મનને સ્થિર કરવાથી સૌથી મોટો લાભ એ થતો હોય છે કે એટલા સમય માટે એ આત્માઓ વિષય-કષાયની પરિણતિથી દૂર થાય છે. યોગની પ્રારંભિક દશામાં વિષય-કષાયનાં નિમિત્તોથી આત્માને દૂર રાખવાનું અદ્ભુત સામર્થ્ય બાહ્યક્રિયાઓમાં રહેલું છે. શમને પ્રાપ્ત કરવાનું લક્ષ્ય બંધાઈ જાય તો બાહ્યક્રિયાઓ પણ યોગની પ્રાપ્તિનું કારણ બન્યા વિના નહીં રહે. પ્રીતિ ભકૃતિ અને વચન : આ ત્રણથી સદ્ગત અનુષ્ઠાનો બાહ્ય અનુષ્ઠાનો છે. તે અનુષ્ઠાનોના શુભ સંકલ્પથી અશુભ સંકલ્પો દૂર થાય છે અને તેથી અનુક્રમે યોગની આરાધના દ્વારા અસફ્ળ અનુષ્ઠાનની પ્રાપ્તિ થાય છે. અસફ્ળ અનુષ્ઠાન અભ્યન્તર ક્રિયા સ્વરૂપ છે.
૫૬