________________
૧૭
- વડોદરાનિવાસ આ સમયમાં તેઓએ હોમર, દાન્ત, મહાભારત, કાલિદાસ, ભવભૂતિ વગેરેનું અધ્યયન પણ કરેલું અને સંસ્કૃત સાહિત્યથી સુપરિચિત થયેલા.
રાજકારણનું ક્ષેત્ર તો જાણે તેમના આગમનની રાહ જોતું હતું. એમના મિત્ર બૅરિસ્ટર દેશપાંડ પૂનાથી પ્રગટ થતા ઈન્દુપ્રકાશ'ના અંગ્રેજી વિભાગના તંત્રી હતા. દેશપાડિએ પોતાના પત્રમાં મહાસભા તેમ જ હિંદની પરિસ્થિતિ વિશે લેખો લખી મોકલવા માટે તેમને વિનંતી કરી. શ્રી અરવિદે તે સ્વીકારી અને
New lamps for old’ ‘જૂના બદલે નવા દીવા' એ શીર્ષક હેઠળ તેમની લેખમાળા છપાવા લાગી. બે હપતા પ્રગટ થતાં જ રાજકીય મંડળોમાં ખળભળાટ મચી ગયો. હિંદ જેવી મહાન પ્રજાની કોંગ્રેસનું ભિખારીપણું એમને રુચતું જ ન હતું અને તેથી કોંગ્રેસની કામ કરવાની રીતભાતની તેમણે કડક આલોચના કરી, બ્રિટિંશ સલ્તનતની રાજરમત પર અપૂર્વ નીડરતાથી અને બળતી દેશદાઝથી પ્રહારો કર્યા. મહાદેવ ગોવિંદ રાનડેએ પેપરના માલિકને કહેવડાવ્યું કે એના પર દેશદ્રોહનો આરોપ મુકાવાનો સંભવ છે ! દેશપાંડ વગેરે તરફથી તે લેખમાળા મોળી કરવા વિનંતી થઈ. એ લેખમાળામાંથી શ્રી અરવિંદનો રસ ઓસરી ગયો. જોકે લેખમાળા તેમણે પૂરી કરી આપી. '
દેશને માટે શું થઈ શકે તેમ છે એનો શ્રી અરવિદે અભ્યાસ કર્યો. ‘‘આપણામાંની જે આમજનતા છે તે અજ્ઞાનમાં ડૂબેલી છે અને આપણને ગમે કે ન ગમે પણ, એ જનતામાં જ આપણી આશાનો એકમાત્ર આધાર છે, એમાં જ આપણા ભાવિની એકમાત્ર તક છે,'' એવા નિર્ણય પર તેઓ આવ્યા હતા. સાથે સાથે એના જ એક બીજા પાસા તરીકે ક્રાંતિનો બુલંદ નાદ
