________________
૪૭.
ભૂદાનનો પ્રજાસૂય યજ્ઞ વહીવટના તથા સત્તાકીય વ્યવસ્થાના અંધાધૂંધ કારભારનો પ્રત્યક્ષ અનુભવ થયો અને વિનોબાને ખાતરી થઈ કે “સર્વોદય' લાવવો હશે તો આવા નારદમુનિ બનીને લાવી શકાશે નહીં, એટલે છ મહિના પૂરા થતાં જ એ ત્યાંથી પાછા નીકળી આવ્યા.
બાપુ તો ચાલ્યા ગયા. કામ તો અધૂરાં જ પડ્યાં હતાં. હજુય દેશમાં કોમી તંગદિલી તો હતી જ. ગાંધીજીએ અજમેરના મુસલમાનો પાસે જવાનું વચન આપેલું, તે નિભાવવા વિનોબા અજમેર પહોંચ્યા. અઠવાડિયા સુધી લગાતાર સભાઓ યોજાઈ. વિનોબાના હૃદયની બિનસાંપ્રદાયિક ધર્મપરાયણતા અને ઇન્સાનિયતભરી બિરાદરીની સચ્ચાઈ સૌ મુસલમાનોને સ્પર્શી ગઈ અને એ મહોબતના પ્રેરાયા ખુદાના આ બંદાને અજમેરની દરગાહમાં બંદગી કરવા નિમંત્રણ મળ્યું. સાથેની એમની સેવિકા તથા અનુયાયી બહેનોને પણ લાવવા આગ્રહ થયો. મુસ્લિમ જગત માટે આ અભૂતપૂર્વ ઘટના હતી. દરગાહ શરીફમાં રામધૂન લેવાય અને તે પણ સ્ત્રીઓ દ્વારા! ચારે બાજુ કોમી એખલાસ તથા સર્વધર્મસમભાવનું વાતાવરણ ઊભું કરવાનો પ્રયત્ન થયો.
કોમી એકતા તથા અખંડ ભારત વિશેના બાપુના વિચારો સાથે કોઈનો પૂરેપૂરો તાલમેળ બેસતો હોય તો તે વિનોબાજીનો હતો. હિંદુ-મુસ્લિમ પરસ્પર સમરસ થવું જ જોઈએ. એમના પોતાના માટે તો કોઈ પ્રશ્ન જ નહોતો. એ તો વિશ્વમાનુષ હતા, છતાંય પ્રેમને ખાતર અરબી ભાષા શીખી કુરાનની આયતો પણ એ એવી સુંદર પઢતા કે મૌલાના આઝાદે તો એમને “મોલવી વિનોબા'નું બિરુદ પણ આપી દીધું હતું. પ્રાણીમાત્ર જ નહીં, સચરાચર સકળ સૃષ્ટિમાં વહેતો એક જ બ્રહ્મરસ જેને પરખાઈ
