________________
અંતિમ પર્વ
૭૫ સાડા ચાર વાગ્યે મનુ સાંજનું ભોજન લાવી. લગભગ સવારના જેવું જ !..
પ્રાર્થનાનો સમય થવા આવ્યો હતો. આભા ઊંચીનીચી થતી હતી. પણ સરદાર સાથેની વાતચીત હજી પૂરી થતી નહોતી. છેવટે સામે ઘડિયાળ ધરવામાં આવ્યું તો “હવે તો મારે ગયે જ છૂટકો' કહી ઊભા થયા. કાઠિયાવાડથી આવેલા બે મુલાકાતીઓને માટે કહ્યું, ‘‘પ્રાર્થના પછી તેમને આવવાને કહો. ત્યારે હું તેમને મળશ – જીવતો હોઈશ તો.'
અને મનુ-આભાની લાકડીના ટેકે મજાક ઉડાવતા, હસતા પ્રાર્થનાભૂમિ તરફ ચાલ્યા. ચોતરા તરફ વળતાં કહે, “હું દશ મિનિટ મોડો છું. મોડા થવાનું મને બિલકુલ પસંદ નથી. બરાબર પાંચને ટકોરે પ્રાર્થનામાં હું હોઉં એ મને ગમે.''
ત્યાં વાતચીત એકદમ અટકી ગઈ. એમના સાથીદારો સાથે છૂપો કરાર હતો કે પ્રાર્થનાભૂમિમાં દાખલ થતાં જ સઘળી વાતચીત, મજાક બંધ ! કેવળ પ્રાર્થનામય હસ્તિ સાથે જ પ્રાર્થનાભૂમિમાં પ્રવેશવાનું !
હજી તો વ્યાસપીઠ પર પહોંચવા થોડાં ડગલાં ભરવાનાં બાકી છે. ભીડ એમને નમસ્કાર કરી રસ્તો કરી આપે છે, બાપુ એમના નમસ્કાર ઝીલી વળતા નમસ્કાર કરવા પોતાના બંને હાથ ઉઠાવે છે, આંગળીઓમાં આંગળી પરોવાય છે ત્યાં જમણી બાજુએથી લોકોને હડસેલી કોઈ સામે આવી ઊભું રહે છે. મનુ એને અટકાવવા કરે છે તો તેને જોરથી ધક્કો મારી પોતાના હાથ જોડી વાંકા વળી સાત બારની ઑટોમૅટિક પિસ્તોલમાંથી એક પછી એક એમ ત્રણ બાર કરે છે. પહેલી ગોળી છાતીમાં વાગતાંવેંત
