________________
૬૪
મહાત્મા ગાંધીજી ઢોલક બેય બાજુથી ઠીક પિટાતું રહ્યું, સાથોસાથ ગાંધીજીના જીવન અંગેનું જોખમ પણ વધતું ચાલ્યું. ગૃહપ્રધાન તરીકે સરદાર પટેલ માટે તો બાપુની સલામતી એ ભારે મોટી ચિંતાનો વિષય થઈ પડ્યો, પણ બાપુ તો પ્રાણની પરવા કર્યા વગર સતત ઝૂઝતા જ રહ્યા.
શરીર, મન, બુદ્ધિને સતત તાણ પડતી જ રહી. પરિણામે શરીર ઘસાતું ચાલ્યું. ઊધમાં પણ આ જ પ્રશ્ન અંગે સ્વપ્નો સતાવવા માંડ્યાં. કોઈકે કહ્યું કે, આપનો સમગ્ર આત્મા આ મિશનને વરી ચૂક્યો છે, એટલે આવું થાય છે. પણ બાપુ ગાફેલા નથી. એ તરત જ કહે છે કે સંપૂર્ણ સ્વાર્પણ એટલે ઈશ્વર પ્રત્યે સંપૂર્ણ શરણાગતિ અને તેથી સંપૂર્ણ અનાસક્તિ. ચિંતાનો અર્થ એ જ કે પરિણામને વિશે ફિકર. એ ઈશ્વરથી જુદાપણાનું લક્ષણ છે. “હજી હું સંપૂર્ણપણે ઈશ્વરમાં સમાયો નથી અને તેથી મારી સાધના અપૂર્ણ છે.” રાષ્ટ્રની આવી ગંભીર કટોકટીની પળ પણ આ માણસ પોતાની સાધનાના સરવાળા-બાદબાકી કરી જાણે છે, એનું એકમાત્ર કારણ એ છે કે એણે કદી જીવનના ટુકડા નહોતા પાડ્યા. શું વ્યક્તિગત જીવન કે શું સામાજિક જીવન – એને માટે પ્રભુનાં ચરણોમાં ધરવાની એક આહુતિ હતી, એ અધૂરી હોય, કલંકિત હોય તે કેમ ચાલે ?
૧૯૪૮નો જાન્યુઆરી મહિનો બેસે છે. છેલ્લા કેટલાય વખતથી હમણાં તો દિલ્હીમાં જ નિવાસ છે, “ો વા મને'ની ભાવના સાથે બેઠા છે. શક્તિનું છેલ્લું ટીપું ખર્ચાઈ રહ્યું છે, પણ કોમી તંગદિલીની પરિસ્થિતિમાં ઝાઝો ફરક વર્તાતો નથી. સરકારમાં બેઠેલા સાથીદારોની દાનતમાં કશી કચાશ છે તેવું
