________________
૪૨)
[આત્મસિદ્ધિ અનુશીલન
આમ, જ્યાં જે નયનું કથન કર્યું હોય, ત્યાં તેને તે રૂપે જાણવું જોઈએ. જિનવાણીનું કોઈ કથન ખોટું હોતું નથી અને હોય જ ન શકે. જો કોઈ વિષય મને ન સમજાતો હોય તો, એ મારા જ્ઞાનની નબળાઈ છે, કારણ કે મારી પાસે નયવિવક્ષાને સમજવાની કળા નથી; એમ વિચારી પોતાના અજ્ઞાનને દૂર કરવાનો પ્રયત્ન કરવો જોઈએ. એટલું જ નહિ, તત્સંબંધી અજ્ઞાન દૂર કરીને તેનું પ્રાયોગિક જીવનમાં આચરણ કરવું જોઈએ; આવા જીવને કૃપાળુદેવે આત્માર્થી જીવ કહ્યો છે. “હું આત્મા છું! હું આત્મા છું!” એવું વારંવાર બોલવાથી કોઈ જીવ આત્માર્થી થઈ જતો નથી. છે પૂ. ગુરુદેવશ્રી કાનજી સ્વામીએ કરેલ પ્રસ્તુત ગાથા સંબંધી
ભાવોદ્દઘાટનના અંશો આ પ્રમાણે છે. “જ્યાં જ્યાં જે જે યોગ્ય છે તે તે યથાસ્થાને સમજવું એટલે જ્યાં તત્ત્વદૃષ્ટિ સંબંધી વાત (ન્યાય) હોય ત્યાં શુદ્ધદ્રવ્યની વાત સમજે. જે જે અપેક્ષા (દષ્ટિ)થી જે જે ન્યાયનું પ્રયોજન હોય ત્યાં ત્યાં તેમ સમજે અને જ્યાં પુરુષાર્થવડે રાગ-દ્વેષ ઘટાડવાનું કથન હોય ત્યાં પરમાર્થ હેતુરૂપ વ્યવહાર યથાયોગ્ય સમજે, એકાંતદષ્ટિ પકડી ન રાખે.
પ્રશ્નઃ પરમાર્થે આત્મા અકષાયી કહ્યો છે, છતાં તમો રાગદ્વેષ બાહ્ય-આત્યંતર પરિગ્રહ ત્યાગ કરવાનું કેમ કહો છો? જ્ઞાનમાત્ર આત્મામાં બીજું કાંઈ (ઉપાધિ માત્ર) નથી, પૂર્વે અનંતવાર કષાયની મંદતા, ત્યાગ, વૈરાગ્ય, ચારિત્ર વગેરે કર્યું છતાં તે શુભ પરિણામથી આત્મજ્ઞાન ન થયું એમ તમે આગળ કહ્યું હતું ને?
