________________
સહેજે નાશ થાય છે. જો કે આત્માર્થી જ મોક્ષમાર્ગને સમજી શકે છે, જ્યારે મતાર્થી તો તેનો અવળો અર્થ ગ્રહણ કરે છે.
ગ્રંથના ૨૩મા પદથી ૩૩મા પદ સુધી મતાર્થીને લક્ષણો કહ્યા છે. ત્યારબાદ ૩૪માં પદથી ૪ર પદ સુધી આત્માર્થીના લક્ષણો કહ્યા છે તથા ત્યારબાદ છ પદનું વર્ણન ગુરુ તથા શિષ્યના સંવાદરૂપે કરવામાં આવ્યું છે. તે છ પદ આ પ્રમાણે છે. ૧. આત્મા છે. ૨. આત્મા નિત્ય છે. ૩. આત્મા કર્તા છે. ૪. આત્મા ભોક્તા છે. ૫. મોક્ષ છે. ૬. મોક્ષનો ઉપાય છે.
અંતમાં કહ્યું છે કે જેને સફળ જગત એંઠવત્ અથવા સ્વપ્ન સમાન લાગે છે તેને જ્ઞાનીની દશા પ્રગટ થઈ એમ કહેવાય છે. તે દશા સિવાયની દશાવાળા જીવને અજ્ઞાન કે વાચાજ્ઞાન કહ્યું છે. સાથે સાથે એ ખાતરી પણ આપી છે કે જે જીવ પૂર્વે કહેલા પાંચ પદનું આરાધન કરશે, તે જીવ નિઃશંકપણે છઠ્ઠા પદના માધ્યમથી પાંચમા પદને પામશે. જે જ્ઞાનીની દશા દેહસહિત હોવા છતાં દેહાતીત છે, તે જ્ઞાનીના ચરણોમાં શિષ્યએ અત્યંત ભક્તિભાવપૂર્વક વંદન કર્યા છે તથા સરુનો અહો અહો ઉપકાર માન્યો છે.
આટલી આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્રની મહિમા ગાયા પછી હવે આ આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્રનું અનુશીલન કરનારની અનુપ્રેક્ષાના વિચાર વૈશિષ્યનું અવલોકન કરીએ.
સ્વરૂપ સમજ (ગાથા-૧), મુનિધર્મની વ્યાખ્યા (ગાથા-૪), આત્મજ્ઞાની અને શુષ્કજ્ઞાની વિષેનો ભેદ (ગાથા-૫), નય વિષયક વિચારણા (ગાથા૮), ભંગીને માર્ગ પૂછવાના વ્યવહારુ દષ્ટાંતથી સદ્ગુરુ કે જેણે ભંગ કર્યો છે અને ભેદમાંથી અભેદમાં જવાના માર્ગના જાણકાર છે, તેના ચરણ સેવનની મહિમા (ગાથા-૯), અજ્ઞાનીની સરખામણીમાં જ્ઞાનીને ગુરુ મળવામાં થતી કઠિનતા (ગાથા-૧૧), સમજણ શબ્દ રહસ્ય (ગાથા-૧૨), મોક્ષ તથા મોક્ષમાર્ગની વ્યાખ્યા (ગાથા-૧૭), શત્રુનો નહિ પણ શત્રુતાનો
7
