________________
ગાથા−૮૮]
[૨૭૫
મનુષ્યપણું મળવું એ પુણ્યનો ઉદય છે. આમ, પાપ અને પુણ્ય બંનેથી ભિન્ન પોતાનો ત્રિકાળી ધ્રુવ સ્વભાવ છે; તેના તરફ દૃષ્ટિ કરવાથી ચારગતિનું પરિભ્રમણ ટળી જાય છે. અશુભકર્મના ફળમાં નરકાદિગતિ ન મળે, તો નરકાદિગતિ જ ન રહે. શુભકર્મના ફળમાં દેવાદિગતિ ન મળે, તો દેવાદિગતિ જ ન રહે. તેવી જ રીતે શુદ્ધભાવના ફળમાં મોક્ષ પ્રાપ્તિ ન થાય તો મોક્ષનું અસ્તિત્વ જ ન રહે.
જેવી રીતે કારણ વિના કાર્ય થતું નથી, તેવી રીતે કર્મના ઉદય વિના નકાદિ ગતિ મળતી નથી. જે સમયે આયુષ્યકર્મનો બંધ થાય છે, તે સમયે જીવના પરિણામ અનુસાર આગામી ગતિયોગ્ય કર્મનો બંધ થાય છે. ઘણીવાર કહેવાય છે, એકવાર પણ બટાટા, કાંદા ખાવાથી જીવ નરકગતિમાં જાય છે. પરંતુ એકવાર બટાટા ખાઈ લેતાં તેને નકગતિ જ થાય અથવા એકવાર પૂજા-ભક્તિ કરવાથી દેવ ગતિમાં જન્મ લે, એવો કોઈ નિયમ નથી. કોઈ જીવે આયુષ્યનો બંધ થયા પહેલાં ઘણાં પાપ કર્યા હોય, પણ આયુષ્યના બંધ સમયે પાપ પ્રવૃતિ છોડી દઈને ધર્મમાર્ગમાં લાગ્યો હોય તો, તેને નકાદિગતિ ન પણ થાય. તથા કોઈ જીવે આયુષ્યના બંધ થયા પહેલાં ઘણા પુણ્ય કર્યા હોય, પણ આયુષ્યના બંધ સમયે પુછ્ય પ્રવૃત્તિ છોડી દઈને પાપ કર્યા કરે અને જો ત્યારે તેને આયુષ્યનો બંધ થાય તો, પાપ પ્રવૃત્તિ કરતો હોવાથી પૂર્વે કરેલા પુણ્યના કારણે દેવગતિ પ્રાપ્ત કરતો નથી. આમ, આયુકર્મના બંધ સમયે પુણ્ય અથવા પાપભાવના નિમિત્તથી આયુકર્મ બંધાય છે. આયુકર્મના બંધનનો સમય, જેને આયુબંધ થતો હોય, તે જીવ જાણતો નથી.
