________________
૨૭૦]
[આત્મસિદ્ધિ અનુશીલન
મળતી શુભાશુભ ગતિમાં એકત્વ કરે છે. જે જીવ, પ્રત્યક્ષ નહિ એવી નરકગતિ તથા દેવગતિનો સ્વીકાર કરતા નથી, તે જીવોની મુખ્યતાથી આ પદમાં કર્મના ફળથી મળતી ગતિનું વર્ણન કર્યું છે.
સદ્ગુરુ તત્ત્વની ગહન વાતને સંક્ષેપમાં સમજાવી શકે છે. સંક્ષેપમાં સમજાવવાના બે કારણો છે તેમાં પહેલું, સદ્ગુરુ પાસે તત્ત્વ સમજાવવા માટે વિશેષ સમયનો અભાવ છે. કારણ કે જો પોતે બીજા જીવોને તત્ત્વનો વિસ્તારથી ખુલાસો કરીને સમજાવે અને પોતાનો સમય શિષ્યને જ આપે, તો પોતાના સ્વભાવમાં લીન ક્યારે થાય? તેથી પૂર્વે થયેલા આચાર્યોએ પણ મોટાભાગના ગ્રંથ પદ્યની શૈલીમાં જ રચ્યા છે; જેથી વધુ સમય શુદ્ધોપયોગદશામાં લીન રહી શકે અને બીજું કારણ એ છે કે, જો સરળભાષાનો પ્રયોગ કરીને સંક્ષેપમાં શિષ્યને તત્ત્વ સમજાઈ જતું હોય, તો વિશેષ ખુલાસો કરવાનું કોઈ પ્રયોજન રહેતું નથી. ઉપરોક્ત બંને કારણોથી ગુરુ અને શિષ્યની વિશેષતાનું પણ જ્ઞાન થાય છે. પહેલું કારણ ગુરુની મહિમા બતાવે છે કે, તેઓ શુદ્ધોપયોગમાં લીન થવાના લક્ષ્ય ઉપદેશ આપવો વગેરે ક્રિયા કરે છે. તથા બીજું કારણ શિષ્યની વિશેષતા બતાવે છે કે, તેને સંક્ષેપમાં પણ સમજાઈ શકે તેવો જ્ઞાનનો ઉઘાડ છે તથા પોતાની પાત્રતા પણ એટલી ઉત્કૃષ્ટ છે.
આમ, સદ્ગુરુ ગહન વાતને પણ સરળ કરીને સમજાવે છે, જ્યારે કુગુરુ સરળ વિષયને પણ અઘરો વિષય કહીને શિષ્યને ડરાવે છે; જેથી શિષ્યને એમ લાગે કે અમારા ગુરુ ખૂબ જ અઘરો વિષય પણ જાણે છે. આમ, કુગુરુ પોતાના માનના પોષણ અર્થે શિષ્યને
