________________
ગાથા-૬૨.
[૧૯૯
• પૂ. ગુરુદેવશ્રી કાનજી સ્વામીએ કરેલ પ્રસ્તુત ગાથા સંબંધી
ભાવોદ્ઘાટનના અંશો આ પ્રમાણે છે.
“આત્મા છે એમ તો માનીએ; દેહ ઈન્દ્રિયોથી જુદો છે, જાણનારો છે, એ તમારી વાત સાચી; પણ દેહનો નાશ થયા પછી કોઈ જીવ મને કહેવા આવતો નથી કે “અમે છીએ.” વળી ક્ષણે ક્ષણે શુભાશુભભાવ-ઈચ્છા આદિ પરિણામ થઈને નાશ પામે છે. કોઈ વાર તીવ્ર લોભ, કોઈ વાર ઉદારતા, કોઈ વાર ક્રોધ, કોઈ વાર ક્ષમા એમ વસ્તુ બદલાઈ નાશ થઈ જાય છે, તેથી વસ્તુ નિત્ય લાગતી નથી, પણ ઉત્પત્તિ અને લય થયા જ કરે છે. આ બોદ્ધ દર્શનની માન્યતા છે, પણ એ પક્ષ એકાંતી છે. જિનેશ્વર ભગવાન સર્વજ્ઞ જ્ઞાનથી કહે છે તે યુક્તિ, ન્યાય અને અનુભવથી સિદ્ધ છે. આત્મા નિત્ય ટકતો બદલાય છે. પ્રત્યે નિત્ય છે અને પર્યાયે પલટાય છે, એ ન્યાય આગળ આવશે. અહીં શિષ્ય કહે છે કે, ગુણ વખતે આત્મા બીજો અને દોષ વખતે બીજો, ક્રોધ વખતે બીજો અને ક્ષમા વખતે બીજો એમ હોય તો? માટે નિત્યપણું જણાતું નથી, આનો કંઈ સાચો ઉપાય હોય તો જણાવો. શ્રી સશુરુ કહેશે કે દરેક આત્મા સ્વતંત્ર છે અને નિત્ય છે.”
દેહ માત્ર સંયોગ છે, વળી જડ રૂપી દશ્ય; ચેતનના ઉત્પત્તિ લય, કોના અનુભવ વશ્ય? ૬૨ આત્મા માટે આ દેહ ક્ષણિક સંયોગ છે. સંયોગ તેને જ કહેવાય
