________________
ગાથા-૬૧]
[૧૯૭
પરંતુ તેને દ્રવ્યના નહિ પલટાતા ભાવનો સ્વીકાર નથી. અજ્ઞાનીને દ્રવ્યનું સ્થૂળ પરિણમન જણાય છે પણ દ્રવ્યનો પરિણમન સ્વભાવ સમજાતો નથી.
જેની દષ્ટિ માત્ર પર્યાય પર જ છે તેવા શિષ્યને જગતનો દરેક પદાર્થ ક્ષણિક લાગે છે. જે મતમાં જગતના ક્ષણિકપણાનો જ અનુભવ કરવાનો ઉપદેશ આપવામાં આવે છે, તેઓ આત્માની ધ્રુવતાનો સ્વીકાર કરતા નથી. પરિણામે તેઓ અતીન્દ્રિય આનંદ પામતા નથી અને ક્ષણિકપણાના વિકલ્પોમાં જ અટકી જાય છે. ખરેખર ક્ષણિકનો વિચાર જ વિકલ્પ કહેવાય છે. કારણ કે જે ક્ષણિક છે તે ભેદરૂપ છે તથા ત્રિકાળી તત્ત્વ અભેદ છે. જો કે વિકલ્પ ક્ષણિકના લક્ષ્ય થતો હોવા છતાં, વિકલ્પ બે પ્રકારના કહ્યાં છે. પરદ્રવ્યની ક્ષણિક અવસ્થાના નિમિત્તથી થતો વિકલ્પ તથા પોતાના આત્માની ક્ષણિકદશા અર્થાત્ પર્યાયના નિમિત્તથી થતો વિકલ્પ.
ઉપયોગને ખેંચી-તાણીને આત્મામાં સ્થિર કરવાથી ઉપયોગ સ્થિર થતો નથી. કાચના ગ્લાસને છૂટી ન જાય તેના માટે ગ્લાસની ક્ષમતા કરતા વધુ કસીને પકડવાથી કાચનો ગ્લાસ તૂટી જશે. તેવી રીતે જે જીવ ઉપયોગને ખેંચી-તાણીને આત્માને પકડવાની કોશિશ કરે છે તેમની તે કોશિશ વ્યર્થ છે કારણ કે આત્માનુભૂતિ ખેંચીતાણીને ઉપયોગને સ્થિર કરવાથી થતી નથી.
આત્માનુભૂતિ એ આત્માની સહજ દશા છે. આત્માનુભૂતિ અત્યંત સુલભ છે કારણ કે એક સમય માટે ઉપયોગ સ્વભાવમાં સ્થિર થતાં આત્માનુભૂતિ થાય છે તથા તે દુર્લભ પણ છે કારણ કે
