________________
ગાથા-૫૮]
આત્માની શંકા કરે, આત્મા પોતે આપ; શંકાનો કરનાર તે, અચરજ એહ અમાપ. ૫૮
[૧૮૯
આત્મા પોતે જ આત્માના અસ્તિત્વની શંકા કરે, એ અચરજ પમાડે એવી વાત છે. આત્મા જગતના સર્વ પદાર્થોના અસ્તિત્વનો સ્વીકાર કરે છે પરંતુ પોતાના અસ્તિત્વનો સ્વીકાર કરતો નથી. પરપદાર્થમાં એકત્વ કરી, તેમાં સુખ માનનાર અજ્ઞાની આત્મા, પોતે પોતાને ભૂલી ગયો છે.
જેવી રીતે કોઈ વ્યક્તિ અનેક લોકોના ટોળામાં ઉભો રહીને, જ્યારે ટોળામાં ઉભેલા લોકોની સંખ્યા ગણતો હોય, ત્યારે તે વ્યક્તિ ટોળામાં ઉભેલા બધાં લોકોમાંથી કોઈની ગણત્રી કરવાનું ચૂકતો નથી. પરંતુ પોતાને ગણવાનું ભૂલી જાય છે. તેવી રીતે અજ્ઞાની જડદ્રવ્યોને તો જાણે છે, માને છે પરંતુ ચેતનદ્રવ્યને જાણતો નથી તથા માનતો પણ નથી. લોકમાં કહેવાય છે કે ગણનારો પોતે જ પોતાને ગણવાનું ભૂલી જાય છે, તેથી ગણત્રીમાં ભૂલ આવે છે. જાણનારો, જાણનારને ભૂલીને જાણનાર વિષે શંકા કરે છે. જ્ઞાનીને તે વાતનું અચરજ છે. ખરેખર જે આત્માને જાણતો નથી, તે જગતને પણ જાણતો નથી. જો આત્મા આત્માને જાણતો હોત તો આત્માને પોતારૂપે માન્યો હોત. તથા જો અનાત્મા એટલે પરદ્રવ્યને આત્મા જાણતો હોત, તો તેને પોતાના ન માન્યા હોત. જેવી રીતે કોઈ છોકરાને બજા૨માં લીંબુ લેવાં મોકલ્યો હોય અને તે છોકરો લીંબુના બદલે સંતરા લઈ આવે, તો એનો અર્થ એમ થયો કે, તે છોકરાને લીંબુનું જ્ઞાન નથી. તેને માત્ર લીંબુનું જ્ઞાન નથી એમ નહિ, તેને
