________________
પુરુષાર્થ કે પ્રારબ્ધ?
પુરુષાર્થ ચઢે કે પ્રારબ્ધએની ચર્ચા યુગોથી ચાલ્યા જ કરે છે. વિદ્વાનો જેનો પણ લે છે તેના એકપક્ષી સમર્થનમાં પોતાની સમગ્ર બુદ્ધિશક્તિ · એ વાપરે છે. આનો સર્વસામાન્ય ઉત્તર એક હોડીવાળાએ સ્યાદ્વાદની દ્રષ્ટિથી શોધી કાઢયો છે! એણે પોતાની હોડીનાં બે હલેસાંનાં નામ આપ્યાં છે: પુરુષાર્થ અને પ્રારબ્ધ.
કોઇ ચર્ચા કરે તો એ કંઇ પણ બોલ્યા વિના પુરુષાર્થ નામનું હલેસું ચલાવે એટલે હોડી ગોળ ગોળ ફર્યા કરે; એ પછી તે પ્રારબ્ધ નામનું હલેસું ચલાવે એટલે હોડી અવળી દિશામાં ગોળ ગોળ ફરે.
સ્મિત કરીને બન્ને હલેસાં સાથે ચલાવે એટલે નૌકા સડસડાટ કરતી ધારેલી દિશામાં દોડવા લાગે.
કોયડાનું સમાધાન કરવા એ કહે: 'અનેકાન્તની દૃષ્ટિથી પુરુષાર્થ અને પ્રારબ્ધનાં બન્ને હલેસાં સાથે કામ કરે તો જીવનનૌકાને કર્યું બંદર અપ્રાપ્ય છે?” માત્ર ચર્ચાથી તો ચક્કર જ માર્યા કરશું”
૬
.
