________________
જ્ઞાનસાર
૪૫
પ્રકૃતિઓના ભિન્ન ભિન્ન પ્રકારે તે આનું નામ. પુણ્ય ભેગવવાની પ્રકૃતિઓ-જુદી છે. કોઈ રાજા બની જાય પણ શાતાવેદનીય સુખ ન અનુભવી શકે અને કઈ શાતાવેદનીય અનુભવતો હોય પણ રાજા ન હોય. એકને ભેગાવળી પુણ્યનું સુખ છે, બીજાને રાજ્યનું અનુશાસન કરવાનું પરાઘાત નામનું કર્મ છે. શ્રેણિકે વિચાર કર્યોઃ “મને અનુશાસનનું, હુકમ કરવાનું પુણ્ય મળ્યું છે, જે શાળીભદ્રને નથી મળ્યું. અને એની પાસે વૈભવના ઉપભેગનું પુણ્ય છે તે મારી પાસે નથી. એની દુનિયામાં એ સમૃદ્ધ છે, મારી દુનિયામાં હું સમૃદ્ધ છું.” મનમાં બળતરા નહિ, ઈર્ષ્યા નહિ. એટલે જ શાળભદ્રને લૂંટીને રાજ્ય ભડાર ભરવાને વિચાર એને ન આવ્યું.
આજે આ જ્ઞાન વગરના, અધ્યાત્મ વગરના ભૂખ્યાએને બોલાવે તે તમારા દુઃખનું કારણ જ બને ને? પણ જે કર્મવાદને જાણતા હોય એ દુનિયામાં રહે ખરે પણ તૃપ્ત હેય. ધર્મ સમજાઈ જાય તો જીવનની દિશા બદલાઈ જાય.
. દુનિયામાં કંજૂસને કૃપણ કહેવાય પણ અહીં મંદ બુદ્ધિવાળે કૃપણ કહેવાય. એ રાત દિવસ સાચું–જૂઠું કરીને, આધ્યાન કરીને, મિત્રને દગો દઈને, બીજાને માટે પૈસો ભેગો કરે અને પિતાને માટે દુર્ગતિનું ભાતું બાંધે એના જે કમઅક્કલ બીજે કેણ? માખીઓની જેમ ગુનગુન કરી મધપૂડો તૈયાર કરે અને કઈ રીંછ આવી, હાથ મારીને બધું લઈ જાય, બધું ખાઈ જાય; એ આત્મા કૃપણ નહિ તે બીજું શું કહેવાય ? - સાચાં મા-બાપ તો છોકરાંઓને સરસ ઉચ્ચ કેળવણું - આપે, સંસ્કારો આપે અને કહે : “હવે તમે તમારું ભાગ્ય
